Του Ανδρέα Γιασεμίδη*
Μέχρι σήμερα, η άντληση των κεφαλαίων που απαιτούνται για τη χρηματοδότηση μιας επένδυσης ή ενός έργου διασφαλιζόταν από τις λεγόμενες παραδοσιακές μεθόδους χρηματοδότησης, όπως τα τραπεζικά δάνεια, οι κοινοπρακτικές συμμετοχές και τα μετατρέψιμα αξιόγραφα.
Η οικονομική κρίση, η αλλαγή των απαιτήσεων και των προσδοκιών των επιχειρήσεων που προέκυψαν με την πάροδο του χρόνου και η αύξηση της αβεβαιότητας συνέβαλαν στην αναζήτηση εναλλακτικών μεθόδων χρηματοδότησης των επενδύσεων σε διεθνή κλίμακα.
Σήμερα, οι τραπεζικοί οργανισμοί είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί ως προς την παροχή δανείων για σκοπούς επενδύσεων, ειδικότερα όσον αφορά τη δανειοδότηση σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και νέους επενδυτές. Αυτό ενδεχομένως να οφείλεται και στα αυστηρά κριτήρια που έχουν θεσμοθετηθεί. Για παράδειγμα, ένα έργο μπορεί να είναι βιώσιμο και να έχει σημαντικές προοπτικές, αλλά να μη χρηματοδοτείται από τα τραπεζικά ιδρύματα είτε λόγω του ότι οι μέτοχοι διατηρούν άλλον παλαιότερο δανεισμό είτε γιατί δεν υπάρχει η δυνατότητα κατάθεσης του ελάχιστου ποσού ιδίων κεφαλαίων που απαιτείται για να προχωρήσει η δανειοδότηση. Κατά συνέπεια, τα επενδυτικά ταμεία μπορούν να αποτελέσουν την πηγή εξεύρεσης των ιδίων κεφαλαίων που απαιτούνται αλλά και συνολικής χρηματοδότησης του έργου.
Επιπρόσθετα, η απόκτηση των απαιτούμενων κεφαλαίων μέσω μετατρέψιμων αξιογράφων θεωρείται πλέον από πολλούς ως ξεπερασμένη, αφού οι μέτοχοι φοβούνται το ενδεχόμενο απώλειας ελέγχου της επιχείρησής τους με τη μετατροπή των αξιογράφων αυτών σε μετοχικό κεφάλαιο. Οι κοινοπρακτικές συμμετοχές μέσω ιδίων κεφαλαίων δεν θεωρούνται επαρκώς ελεγχόμενες οδοί χρηματοδότησης λόγω της έλλειψης εποπτικού πλαισίου και της απουσίας κάποιας εποπτικής αρχής. Η μη άσκηση εποπτείας από αρμόδιο φορέα, καθώς και η έλλειψη των κατάλληλων προδιαγραφών χρηστής εταιρικής διοίκησης και διακυβέρνησης, ενδεχομένως να συντελέσουν στη δημιουργία διαφορών και ανισοτήτων μεταξύ των εταίρων.
Δίχτυ ασφαλείας
Πέραν των προαναφερθεισών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι παραδοσιακές μέθοδοι χρηματοδότησης, οι επενδυτές προτιμούν να συμμετέχουν σε εποπτευόμενα επενδυτικά ταμεία παρά σε εταιρείες που έχουν παραδοσιακή δομή, για τους πιο κάτω λόγους:
- Tα επενδυτικά ταμεία αποτελούν μέρος μιας ρυθμιζόμενης αγοράς και είναι εποπτευόμενα από τις αρμόδιες αρχές που ασκούν αμερόληπτα τα εποπτικά τους καθήκοντα.
- Επιβάλλεται η πρόσληψη ομάδας εμπειρογνωμόνων, η οποία τυγχάνει προηγούμενης αξιολόγησης από τις εποπτικές αρχές, όπως ο διαχειριστής κινδύνων, ο λειτουργός συμμόρφωσης και ο εσωτερικός ελεγκτής, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι και υπόλογοι για τη σωστή διεκπεραίωση των καθηκόντων τους.
- Για να εγκριθεί ένα επενδυτικό ταμείο, πρέπει να το διέπει ένα σύμπλεγμα προκαθορισμένων κανόνων που αφορούν τα δικαιώματα των επενδυτών, τα δικαιώματα εξόδου από το ταμείο και άλλοι όροι, οι οποίοι πρέπει να υποστηρίζονται από τον διαχειριστή και να ενδυναμώνονται από το δικαίωμα άμεσης καταγγελίας στη ρυθμιστική αρχή για έρευνα, σε περιπτώσεις τυχόν παραβιάσεων.
Τα πιο πάνω παρέχουν επιπρόσθετη ασφάλεια στους επενδυτές, καθιστώντας την επένδυση στα επενδυτικά ταμεία πιο ελκυστική σε σχέση με το κεφάλαιο μιας ιδιωτικής επιχείρησης.
Πυλώνας χρηματοδότησης της ανάπτυξης
Αυτά τα δεδομένα έθεσαν στο επίκεντρο τα ταμεία συλλογικών επενδύσεων ως μια εναλλακτική μέθοδο χρηματοδότησης επενδύσεων και άντλησης κεφαλαίων. Δεν είναι τυχαίο ότι το 60% των καινούργιων εργασιών παγκοσμίως χρηματοδοτείται από τέτοια συλλογικά σχήματα. Το ποσοστό αυτό είναι ακόμα υψηλότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, όπου αγγίζει το 80%. Αναμένεται ότι το ποσοστό αυτό θα συνεχίσει να αυξάνεται στο μέλλον. Είναι ξεκάθαρο ότι πλέον τα συλλογικά ταμεία είναι σημαντικός πυλώνας της χρηματοδότησης της ανάπτυξης.
Σημειώνεται όμως ότι οι διαχειριστές των ταμείων θα πρέπει να ελέγχουν τη ροή των επενδύσεων προς τις επιχειρήσεις και να θεσμοθετούν τους απαραίτητους ελέγχους, ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα της επένδυσης. Σημαντικό είναι και το γεγονός ότι η ομάδα εμπειρογνωμόνων του ταμείου μπορεί να προσφέρει την τεχνογνωσία της στις επιχειρήσεις, ειδικά αν αναφερόμαστε σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες λόγω κόστους δεν έχουν πρόσβαση σε τέτοιους συμβούλους.
Είναι καλό να θυμόμαστε μη επιτυχημένα παραδείγματα του παρελθόντος, όπου οι χρηματοδοτήσεις δίνονταν στις επιχειρήσεις χωρίς κανένα έλεγχο, με αποτέλεσμα το εγχείρημα να αποτύγχανε.
Η δυναμική της Κύπρου
Η Κύπρος, προβλέποντας την ανάπτυξη αυτού του τομέα και τις αυξανόμενες ανάγκες χρηματοδότησης επενδύσεων στην περιοχή και όχι μόνο, έχει επενδύσει σημαντικά στον τομέα των συλλογικών επενδυτικών ταμείων.
Πρωτίστως, όλες οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες που συνδέονται με τον τομέα των επενδυτικών ταμείων ενσωματώθηκαν στην τοπική νομοθεσία, με αποτέλεσμα οι εταιρείες διαχείρισης που ιδρύονται και αδειοδοτούνται στην Κύπρο να απολαμβάνουν το δικαίωμα της ελεύθερης προσφοράς υπηρεσιών διαχείρισης και διάθεσης μεριδίων επενδυτικών ταμείων στην ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά, εν μέσω εύκολων και συνοπτικών διαδικασιών.
Ενδεικτικό της ανάπτυξης που παρουσιάζει στην Κύπρο ο τομέας αυτός, είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με αξιόπιστες στατιστικές του European Fund and Asset Management Association (EFAMA), η Κύπρος κατατάσσεται πρώτη για το έτος 2018 ως η ευρωπαϊκή χώρα με την πιο ραγδαία αύξηση της καθαρής αξίας του ενεργητικού στον τομέα των επενδυτικών ταμείων. Σημειώνεται ότι το συνολικό υπό διαχείριση ενεργητικό ανέρχεται πλέον στο συνολικό ποσό των €7,7 δισ.
Συνοπτικά, αυτή η ανάπτυξη αντικατοπτρίζεται στις χρηματοδοτήσεις έργων στην εγχώρια αγορά αλλά και στο εξωτερικό μέσω επενδυτικών ταμείων, όπως η ανέγερση φοιτητικών εστιών και πολυτελών ξενοδοχείων και οι επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά πάρκα, σε νεοσύστατες επιχειρήσεις και σε σημαντικούς τομείς της κυπριακής οικονομίας, όπως η καινοτομία και η ναυτιλία.
Όπως γίνεται αντιληπτό, τα κυπριακά επενδυτικά ταμεία μπορούν να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά για σκοπούς χρηματοδότησης μεγάλων έργων και να προσελκύσουν νέο κεφάλαιο από ανεξερεύνητες περιοχές, καθώς η Κύπρος έχει όλα τα απαραίτητα συστατικά για να εξελιχθεί ακόμα περισσότερο ως ένα αξιόπιστο κέντρο επενδυτικών ταμείων.
*Υπεύθυνος Συνέταιρος Υπηρεσιών Επενδυτικών Ταμείων PwC και Πρόεδρος του Κυπριακού Οργανισμού Επενδυτικών Ταμείων (CIFA) και Πρόεδρος του Κυπροϊνδικού Συνδέσμου.