του Χριστόδουλου Ε. Αγκαστινιώτη*
Δυσοίωνο και αβέβαιο προδιαγράφεται το 2021 για την κυπριακή οικονομία, αναγκάζοντάς μας να αρχίσουμε και πάλι την προσπάθεια για ανατροπή των αρνητικών δεδομένων που δημιούργησε η πανδημία. Το νέο έτος αναμένουμε ότι θα φέρει μαζί του πολλές προκλήσεις, τις οποίες θα πρέπει να διαχειριστούμε, καθώς οι επιπτώσεις της πανδημίας αναμένεται να επεκταθούν σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, κατά το 2021, θα χρειαστεί υπερπροσπάθεια από όλους μας για ανατροπή των δεδομένων και βελτίωση της οικονομίας.
Η ΑΝΕΡΓΙΑ
Αυτό που μας ανησυχεί ιδιαίτερα και που έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει, είναι η αύξηση του αριθμού των ανέργων, αλλά και το κλείσιμο ορισμένων επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν φτάσει στα όρια της βιωσιμότητάς τους. Η Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει ότι η ανεργία στην Κύπρο θα κυμανθεί στο 7,8% το 2021 και στο 7,2% το 2022.
Είναι αναπόφευκτο ότι, με τη λήξη των σχεδίων της κυβέρνησης, η ανεργία θα παρουσιάσει αρνητικές τάσεις. Δυστυχώς, παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης και του ΚΕΒΕ, θα υπάρξουν απολύσεις στις επιχειρήσεις. Το γεγονός αυτό αναμένεται να επισκιάσει ολόκληρη την οικονομία και θα πρέπει η κυβέρνηση να προετοιμάσει έγκαιρα την αντίδρασή της. Το ΚΕΒΕ πιστεύει ότι πρέπει να αντιδράσουμε τάχιστα και αποτελεσματικά, ώστε η οικονομία να ξαναμπεί στον δρόμο της ομαλότητας και της κανονικότητας. Εξάλλου, χωρίς την επανεκκίνηση των επιχειρήσεων, δεν θα καταφέρουμε να εξέλθουμε από την κρίση.
ΤΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ
Στις προκλήσεις περιλαμβάνεται και η αρνητική τάση του δημοσιονομικού ισοζυγίου, το οποίο το 2021, λόγω της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής κατά των συνεπειών της πανδημίας του κορωνοϊού, αναμένεται να παρουσιάσει έλλειμμα της τάξης του 6,1% επί του ΑΕΠ. Η Κομισιόν αναμένει ότι και τα επόμενα δύο χρόνια θα υπάρχει έλλειμμα, που θα κυμαίνεται στο 2,3% του ΑΕΠ. Το δημόσιο χρέος αναμένεται να σημειώσει αρνητικό ιστορικό και να κλείσει κατά τα τέλη του έτους στο 112,6% του ΑΕΠ, ενώ θα σημειώσει μείωση κατά το 2021, φτάνοντας στο 108,2% του ΑΕΠ και το 2022 στο 102,8% του ΑΕΠ.
ΤΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πρέπει να αναφερθούμε και στην οριστική κατάργηση του Επενδυτικού Προγράμματος, το οποίο συνέβαλε τα μέγιστα στην επενδυτική ανάπτυξη της χώρας μας. Δεν είναι τυχαίο ότι, με βάση τους υπολογισμούς μας και σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, η οριστική κατάργηση του Προγράμματος θα επιφέρει ένα πλήγμα της τάξης των €2,5-€3 δισ. Το κεφάλαιο των πολιτογραφήσεων και η διεθνής δυσφήμιση της χώρας μας αποτελούν ένα ακόμα μεγάλο χαστούκι στο επιχειρείν, καθώς θα επηρεάσουν δυσμενώς την κυπριακή οικονομία και τις επενδύσεις τις οποίες η χώρα χρειάζεται. Το ΚΕΒΕ εκτιμά ότι από το γεγονός αυτό θα επηρεαστούν όχι μόνο οι εταιρείες ανάπτυξης γης, αλλά γενικότερα η οικονομία και όλα τα συναφή επαγγέλματα. Εμείς έχουμε επανειλημμένα τονίσει ότι οφείλουμε να επικεντρωθούμε σε εναλλακτικούς τρόπους προσέλκυσης επενδυτών και προώθησης επενδύσεων.
Η ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΔΟΣΕΩΝ
Ένα άλλο μεγάλο βαρίδι για την οικονομία θα είναι και η κατάργηση της αναστολής των δόσεων για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Το γεγονός αυτό αναμένουμε ότι θα επιφέρει ντόμινο άλλων προβλημάτων, όπως την αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών. Ωστόσο, θεωρούμε ότι οι τράπεζες οφείλουν να στηρίξουν τις βιώσιμες επιχειρήσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να αρχίσουν να μοιράζουν χωρίς έλεγχο και κριτήρια χρήμα. Οι τράπεζες χρειάζονται τις υγιείς επιχειρήσεις για να επιβιώσουν και οι ίδιες, και αυτό θα πρέπει να γίνει κατανοητό και από τις δύο πλευρές.
ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Πλήγμα στην οικονομία θα λέγαμε ότι μπορούν να επιφέρουν και οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση του ενεργειακού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, λόγω της πανδημίας και των τουρκικών προκλήσεων. Υπό κανονικές συνθήκες, χωρίς την ύπαρξη των τουρκικών προκλήσεων, της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων που έχουν ορθώς ληφθεί για περιορισμό της εξάπλωσης του νέου κορωνοϊού, αυτή την περίοδο θα ήμασταν ήδη σε διαδικασία γεωτρήσεων εντός αδειοδοτημένων οικοπέδων της κυπριακής ΑΟΖ, και ειδικότερα στο τεμάχιο 6, που έχει αδειοδοτηθεί στην κοινοπραξία ΕΝΙ/TOTAL. Η κρίση της πανδημίας, σε συνδυασμό με τις τουρκικές προκλήσεις και τα διεθνή δεδομένα που έχουν προκύψει όσον αφορά την αγορά της ενέργειας, οδήγησαν στην απόφαση για αναβολή των γεωτρήσεων για περίπου 12 μήνες (μέχρι τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2021). Το ίδιο έχει συμβεί με την κοινοπραξία Exxon Mobil / Qatar Petroleum, η οποία αποφάσισε την αναστολή των επιβεβαιωτικών γεωτρήσεων στο κοίτασμα «Γλαύκος», οι οποίες μετατίθενται πλέον για το φθινόπωρο του 2021. Πρέπει να πούμε φυσικά ότι οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ έχουν απλώς προχωρήσει σε προσωρινή αναβολή των προγραμματισμένων τους γεωτρήσεων και όχι σε εγκατάλειψή τους. Επιπλέον, ανησυχούμε ότι η πανδημία θα προκαλέσει καθυστερήσεις στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων οι οποίες ήταν προ των πυλών και τις οποίες το ΚΕΒΕ θεωρεί επιτακτικές. Για παράδειγμα, το ΚΕΒΕ θεωρεί σημαντικής σημασίας τις μεταρρυθμίσεις στη δημόσια υπηρεσία, στη δικαιοσύνη και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να προχωρήσει και η ψηφιοποίηση σε όλα τα κομμάτια της δημόσιας υπηρεσίας, γιατί διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να επανεκκινήσουν σωστά οι επιχειρήσεις.
ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΣΗ ΣΕ ΝΕΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ
Όσον αφορά τις προοπτικές για το νέο έτος, το ΚΕΒΕ πιστεύει ότι η Κύπρος, με αφορμή την κατάργηση του Επενδυτικού Προγράμματος, πρέπει και μπορεί να επικεντρωθεί σε άλλους τομείς προσέλκυσης επενδύσεων, αξιοποιώντας τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Πιο συγκεκριμένα, μπορούμε να επινοήσουμε και άλλα κίνητρα για προσέλκυση επενδύσεων, όπως φορολογικά κλπ., χωρίς να είναι προϋπόθεση η χορήγηση διαβατηρίων. Περαιτέρω, το κράτος πρέπει να προσφέρει αντισταθμιστικά κίνητρα προς τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές, ώστε να βελτιωθεί η βιωσιμότητα και αποδοτικότητα των έργων. Στην επίτευξη αυτού του στόχου θα μπορούσαν να συμβάλουν εποικοδομητικά διάφορα οικονομικά κίνητρα, τα οποία συνήθως έχουν τη μορφή φορολογικών κινήτρων, μέτρων ενίσχυσης της ρευστότητας, καθώς και χωροταξικών διευκολύνσεων. Χρειάζεται στοχοπροσήλωση για να τεθούν σε εφαρμογή πολιτικές που να μπορούν να στηρίξουν υποσχόμενους κλάδους και δραστηριότητες που παρουσιάζουν σημαντικές ευκαιρίες για εγχώριους και ξένους επενδυτές. Πρέπει να απαλλαγούμε από τις γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες και τους αχρείαστους όρους, υιοθετώντας ένα μοντέρνο, ευέλικτο, αλλά συνάμα και αξιόπιστο ρυθμιστικό πλαίσιο, που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της οικονομίας μας και των επενδυτών. Η στρατηγική του κράτους θα πρέπει να εστιάζει στην παραγωγική οικονομία, στις νέες επενδύσεις, στην ανάπτυξη νέων τομέων, σε διεθνώς εμπορεύσιμα και ανταγωνιστικά αγαθά και υπηρεσίες, στην καινοτομία και γενικά στην αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της Κύπρου.
ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
Μας χαροποιεί ιδιαίτερα η στροφή της χώρας μας προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τομέας ο οποίος έχει μεγάλες προοπτικές. Η δημιουργία του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής μπορεί να φέρει ευεργετικά αποτελέσματα για την ψηφιοποίηση, διευκολύνοντας τη ζωή τόσο των καταναλωτών όσο και των επιχειρήσεων. Με την άμεση εφαρμογή των πιο πάνω, πιστεύουμε ότι οι προοπτικές για το 2021 μπορεί να γίνουν πιο θετικές. Θα είναι δύσκολο και θα χρειαστούν νέες λύσεις και πρακτικές, που οφείλουμε να εφαρμόσουμε, για να μετατρέψουμε και αυτή την κρίση σε ευκαιρία, ώστε να επιτευχθούν καινοτομίες που μακροπρόθεσμα θα είναι ευεργετικές για την οικονομία μας. Φυσικά, η επάνοδος της οικονομικής πραγματικότητας στα επίπεδα προ της επέλασης της πανδημίας θα γίνει σε βάθος τριετίας, αν δεν έχουμε άλλες αρνητικές εκπλήξεις, τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Το ΚΕΒΕ, σας διαβεβαιώνω, θα βρίσκεται, όπως πάντοτε, κοντά στις επιχειρήσεις μας και θα αντιμετωπίσει μαζί τους τις προκλήσεις που θα επιφέρει το 2021. Έχουμε αποδείξει ότι, αξιοποιώντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, προωθώντας τις τεχνολογίες αιχμής και δίνοντας κίνητρα για την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας με στόχο την παραγωγή νέων, καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας, μπορούμε να ανατρέψουμε τα δεδομένα και να ανακτήσουμε την αναπτυξιακή μας πορεία. Ο επιχειρηματικός κόσμος της Κύπρου έχει καταφέρει πολλά και έχει συμβάλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας. Με πείσμα, αισιοδοξία και σκληρή δουλειά, αναμένουμε ότι η οικονομία της Κύπρου θα καταφέρει και αυτή τη φορά να παρουσιάσει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
*πρόεδρος ΚΕΒΕ