Του δρος Αλέξανδρου Αντωναρά*
Ενάμιση χρόνο μετά την ίδρυσή της, η Engine No. 1, μια σχετικά μικρή εταιρεία επενδύσεων, κατέγραψε την πρώτη σημαντική νίκη της. Σε μια μάχη αναλογιών Δαβίδ και Γολιάθ, το μικρό hedge fund στις 26 Μαΐου 2021 ολοκλήρωσε με επιτυχία ένα μικρό «πραξικόπημα» στο διοικητικό συμβούλιο του ενεργειακού κολοσσού ExxonMobil, κατορθώνοντας να επιβάλει τον διορισμό τριών μελών που έχουν δεσμευτεί να επιταχύνουν την ενεργειακή μετάβαση της εταιρείας.
Με μερίδιο μόνο 0,02% στην ExxonMobil, η νίκη επί των μεγαλύτερων μετόχων της εταιρείας ήταν κρίσιμη για την Engine No. 1. Η αμερικανική εταιρεία πετρελαίου αντιτάχθηκε στις αλλαγές του διοικητικού συμβουλίου που ζητήθηκαν από το μικρό hedge fund, με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της ExxonMobil, Darren Woods, να δηλώνει: «Διαφωνούμε με σεβασμό με το συμπέρασμα και την προτεινόμενη προσέγγιση του Engine No. 1. Το τρέχον διοικητικό μας συμβούλιο είναι από τα ισχυρότερα στον εταιρικό κόσμο». Ωστόσο, με την υποστήριξη ορισμένων από τα μεγαλύτερα επενδυτικά ταμεία στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των BlackRock, Vanguard και State Street, το ψήφισμα εγκρίθηκε όταν τέθηκε σε ψηφοφορία μετόχων. Εξηγώντας την απόφαση στο ενημερωτικό δελτίο της, η BlackRock λέει: «Συνεχίζουμε να ανησυχούμε για τη στρατηγική κατεύθυνση της Exxon και τον αναμενόμενο αντίκτυπο στις μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές επιδόσεις και την ανταγωνιστικότητά της. Κατά την άποψή μας, το διοικητικό συμβούλιο θα επωφεληθεί από την προσθήκη διαφορετικής ενεργειακής εμπειρίας για να αυξήσει τις υπάρχουσες δεξιότητες».
Επίσης, στην πετρελαϊκή εταιρεία Chevron, η ολλανδική ακτιβιστική ομάδα μετόχων Follow This, την ίδια μέρα, κατέθεσε ψήφισμα για το κλίμα, που έλαβε υποστήριξη από το 61% των μετόχων.
Ενώ οι μέτοχοι έχουν συχνά μιλήσει για την ανάγκη των επιχειρήσεων να αναλάβουν δράση σε θέματα περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG), αυτές οι τελευταίες «εξεγέρσεις» δείχνουν μια νέα προθυμία από μεγάλους επενδυτές να τιμωρήσουν στελέχη και διοικητικά συμβούλια που αντιστέκονται σ’ αυτού του είδους τις αλλαγές.
Η υποστήριξη από μεγαλύτερους επενδυτικούς ομίλους ενισχύει το χέρι των «αντιφρονούντων» μετόχων-επενδυτών και αυξάνει την πιθανότητα περαιτέρω «αναταραχών» σε μελλοντικές ετήσιες γενικές συνελεύσεις. Πολλοί δίνουν ολοένα και μεγαλύτερη προσοχή στον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει η περιβαλλοντική κρίση και άλλες μακροπρόθεσμες απειλές στις επενδύσεις τους, με τον CEO της BlackRock, Larry Fink, να συνδέει άμεσα την κλιματική αλλαγή και την έλλειψη ποικιλομορφίας με τους επενδυτικούς κινδύνους, στην επιστολή που έστειλε τον Ιανουάριο του 2021 προς όλες τις επιχειρήσεις στις οποίες έχει επενδύσει η BlackRock.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (European Green Deal), η οποία ορίζει ότι «η βιωσιμότητα πρέπει να ενσωματωθεί περαιτέρω στο πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης», έχει ξεκινήσει την πρωτοβουλία Βιώσιμης Εταιρικής Διακυβέρνησης (Sustainable Corporate Governance). Η πρωτοβουλία αυτή έχει ως στόχο την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των μη χρηματοοικονομικών εκθέσεων, εισάγοντας πρόσθετους μηχανισμούς και μέσα, έτσι ώστε να αυξηθεί η βιωσιμότητα των αποφάσεων που λαμβάνονται από τα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών. Αυτή η πρωτοβουλία συνδέεται επίσης άμεσα με το σχέδιο δράσης της Ε.Ε. για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μέσω του επαναπροσδιορισμού των καθηκόντων του διοικητικού συμβουλίου. Η πρωτοβουλία αυτή είναι συμπληρωματική της αναθεώρησης της οδηγίας 2014/95/EU και έχει ως στόχο «να διασφαλίσει ότι τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά συμφέροντα είναι πλήρως ενσωματωμένα στις επιχειρηματικές στρατηγικές», θέτοντας το πλαίσιο απαιτήσεων για τη Βιώσιμη Εταιρική Διακυβέρνηση. Σημαντικές εξελίξεις γύρω από το συγκεκριμένο θέμα αναμένονται τους επόμενους μήνες.
Έχει γίνει πολύς λόγος τα τελευταία χρόνια σχετικά με την ανάγκη μεγαλύτερης ποικιλομορφίας και εκπροσώπησης περισσότερων γυναικών στα διοικητικά συμβούλια, ειδικά των εισηγμένων εταιρειών. Άλλωστε, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε θέσει ως στόχο της τη συμμετοχή των γυναικών σε ανώτερες και μεσαίες διοικητικές θέσεις σε ποσοστό 40% μέχρι το τέλος του 2019. Φυσικά, ο στόχος δεν έχει επιτευχθεί ακόμα!
Η Βιώσιμη Εταιρική Διακυβέρνηση και η ποικιλομορφία του διοικητικού συμβουλίου δεν έχουν να κάνουν όμως μόνο με το φύλο. Έχουν να κάνουν και με την ηλικία, τις γνώσεις, τις δεξιότητες, την ανεξαρτησία και τις οικογενειακές σχέσεις μεταξύ των μελών ενός Δ.Σ. Προσωπική εκτίμηση είναι ότι η νέα οδηγία δεν θα αφορά μόνο τη διεύρυνση της έννοιας της ποικιλομορφίας. Μελετώντας τα ερωτήματα της σχετικής ευρωπαϊκής δημόσιας διαβούλευσης που ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2021, εύκολα θα διαπιστώσει κανείς ότι η οδηγία θα περιλαμβάνει ένα σύνολο υποχρεώσεων των μελών των διοικητικών συμβουλίων (φροντίδα για τα συμφέροντα των ενδιαφερόμενων μερών, υποχρέωση άσκησης δέουσας επιμέλειας στην εφοδιαστική αλυσίδα, δημιουργία μηχανισμών εμπλοκής με τα ενδιαφερόμενα μέρη, αξιολόγηση γνώσεων σε θέματα βιωσιμότητας, εκπαίδευση, και σύνδεση αμοιβών με κριτήρια βιωσιμότητας).
Οι αλλαγές που θα «επιβληθούν» είτε μέσω απαιτήσεων των επενδυτών είτε μέσω νομοθετικών ρυθμίσεων θα είναι πολλές και σημαντικές. Ας αρχίσουν να προετοιμάζονται από τώρα οι επιχειρήσεις. Για όσους πιστεύουν ότι οι αλλαγές που έρχονται είναι υπερβολικές, απλά θα θυμίσω ότι η επιβίωση δεν είναι υποχρεωτική…
*Αναπληρωτή Καθηγητή, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας