Του Άγγελου Αγγελοδήμου
Μεγάλο ντόρο προκάλεσαν τα τελευταία στοιχεία που ανακοίνωσε η Στατιστική Υπηρεσία σε σχέση με την ανάπτυξη της οικονομίας. Οι χαμηλότεροι του αναμενομένου ρυθμοί ανάπτυξης πυροδότησαν σωρεία σχολίων και τοποθετήσεων. Η αντιπολίτευση, επέκρινε την κυβέρνηση για τις εξελίξεις, σημειώνοντας ότι δεν λήφθηκαν τα αναγκαία μέτρα, ενώ την ίδια ώρα επικρίσεις ακούστηκαν για τις παροχές αλλά και τις προσλήψεις στο δημόσιο. Από πλευράς της κυβερνητικής παράταξης, το επιχείρημα που τονίστηκε ήταν πως η επιβράδυνση ήταν αναμενόμενη και δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Πάντως διαφορετικές είναι και οι εκτιμήσεις μεταξύ οικονομολόγων όσον αφορά στην επιβράδυνση της οικονομίας και την πολιτική που ακολούθησε και ακολουθεί η κυβέρνηση. Από τη μια ακούγονται επικρίσεις έναντι της κυβέρνησης με το επιχείρημα ότι δεν έχει κατεύθυνση η οικονομική της πολιτική, ενώ έχει προχωρήσει κιόλας σε αριθμό παροχών, χωρίς να διασφαλίσει την απαιτούμενη εισροή εσόδων. Η άλλη όψη του νομίσματος λέει ότι βρισκόμαστε στις πρώτες θέσεις μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. όσον αφορά στους ρυθμούς ανάπτυξης και η όποια επιβράδυνση ήταν αναμενόμενη.
Τα δεδομένα της Στατιστικής Υπηρεσίας
Όπως έχουμε προαναφέρει, αφορμή για να ξεσπάσει αυτή η αντιπαράθεση ήταν τα στοιχεία που ανακοίνωσε η Στατιστική Υπηρεσία. Σύμφωνα λοιπόν με την Προκαταρκτική Εκτίμηση (Flash Estimate) της Στατιστικής Υπηρεσίας, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2023 είναι θετικός και υπολογίζεται σε 2,1% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2022. Μετά τη διόρθωση του ΑΕΠ ως προς τις εποχικές διακυμάνσεις και τις εργάσιμες μέρες, ο ρυθμός ανάπτυξης υπολογίζεται στο 2,3%.
Με βάση τα στοιχεία διορθωμένα ως προς τις εποχικές διακυμάνσεις και τις εργάσιμες μέρες, σε τριμηνιαία βάση, ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ καταγράφει αρνητική μεταβολή σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2023 και διαμορφώνεται στο -0,4%.
Το πρώτο τρίμηνο του 2023, ο ρυθμός ανάπτυξης διαμορφώθηκε στο 3,2% σε ετήσια βάση και στο 1,1% σε τριμηνιαία βάση. Το δεύτερο τρίμηνο του 2022, ο ρυθμός ανάπτυξης ανήλθε στο 6,6% σε ετήσια βάση και στο 0,4% σε τριμηνιαία βάση.
Υπουργείο Οικονομικών: Εξωγενείς παράγοντες
Το ΥΠΟΙΚ σε ανακοίνωσή του επισημαίνει μεταξύ άλλων ότι σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες εισέρχονται σε ύφεση, η Κύπρος κατά το 1ο εξάμηνο καταγράφει τον δεύτερο υψηλότερο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη, μετά την Ισπανία. Επιπρόσθετα, η Κύπρος κατέγραψε αισθητή μείωση του πληθωρισμού τον Ιούλιο στο 2,4%, συγκεκριμένα ο τέταρτος χαμηλότερος πληθωρισμός στην Ευρωζώνη και είναι από τις λίγες χώρες που διατηρεί δημοσιονομικό πλεόνασμα.
Η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας, προστίθεται, ήταν προβλέψιμη και ξεκίνησε από το 1ο τρίμηνο του 2022. Αυτή, οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες όπως οι επιπτώσεις από τις συνεχείς αυξήσεις των επιτοκίων από την ΕΚΤ, τις υψηλές τιμές σε καταναλωτικά αγαθά αλλά και λόγω των επιπτώσεων στον τομέα των υπηρεσιών της κυπριακής οικονομίας από την εφαρμογή των κυρώσεων κατά οντοτήτων της Ρωσίας.
Τα 5 σημεία Πετρίδη
Από την άλλη, έντονη ήταν η τοποθέτηση του πρώην ΥΠΟΙΚ, Κωνσταντίνου Πετρίδη ο οποίος παρέθεσε πέντε σημεία που δείχνουν σύμφωνα με τον ίδιο ότι η κατάσταση είναι περισσότερο ανησυχητική απ’ ό,τι την παρουσιάζει το Υπουργείο Οικονομικών. Συγκεκριμένα, σε ανάρτησή του στο Twitter, ο κ. Πετρίδης ανέφερε τα εξής:
«1. Η Κύπρος είναι από τα μόνα κράτη με συρρίκνωση ΑΕΠ σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. (3η χειρότερη επίδοση). Αυτό καταγράφει μια αρνητική τάση που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Επομένως η τάση δεν μπορεί να αποδίδεται ούτε στο διεθνές περιβάλλον, ούτε στην πιο συγκρατημένη νομισματική πολιτική της Ε.Ε., τα αποτελέσματα της οποίας έρχονται με υστέρηση.
2. Ακόμα και κράτη με αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους έχουν θετικό ρυθμό ανάπτυξης σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο και είναι σε τροχιά επανάκαμψης.
3. Η αρνητική αυτή τάση για όσους θέλουν να βγάλουν ορθά συμπεράσματα (κυβέρνηση και κόμματα θα έπρεπε καθηκόντως) πρέπει να γίνεται σε ανάλυση με τους λοιπούς δείκτες μακροοικονομικών ανισορροπιών. Αυτοί οι δείκτες σε συνδυασμό αποτελούν ένα εκρηκτικό περιβάλλον για την οικονομική και κοινωνική σταθερότητα.
4. Κάποιοι από αυτούς τους δείκτες οφείλονται σε διαρθρωτικά θέματα ενώ άλλοι μπορούν να τύχουν βραχυπρόθεσμου χειρισμού. Όπως για παράδειγμα τα δημόσια οικονομικά, τα οποία λόγω λαϊκίστικων πολιτικών διολισθαίνουν ραγδαία τους τελευταίους μήνες, και
5. Οι νομισματικές εξελίξεις δικαιώνουν τις προβλέψεις που είχα κάνει αρκετό καιρό πριν. Το περιβάλλον υψηλών επιτοκίων θα είναι μια νέα πραγματικότητα που θα μας συνοδεύει αρκετά χρόνια. Τα δε αποτελέσματα της νέας νομισματικής πραγματικότητας δεν έχουν ακόμη φανεί. Οι συνετές πολιτικές είναι ακόμη πιο επιτακτικές σ’ αυτό το περιβάλλον».
Κομισιόν
Στο σημείο αυτό, αξίζει να θυμίσουμε τις τελευταίες προβλέψεις της Κομισιόν και του ΔΝΤ για την κυπριακή οικονομία. Αναθεωρημένες προς τα πάνω παρουσιάζονται οι εαρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κυπριακή οικονομία, σε σχέση με τις αντίστοιχες ενδιάμεσες χειμερινές προβλέψεις. Οι προβλέψεις που αφορούν την αύξηση του ΑΕΠ είναι υψηλότερες τόσο για το 2023 όσο και για το 2024.
Συγκεκριμένα το 2023 αναμένεται να υπάρξει επιβράδυνση της κυπριακής οικονομίας από το 5,6% το 2022 στο 2,3% το 2023 και στο 2,7% το 2024. Σύμφωνα με τις χειμερινές προβλέψεις της Κομισιόν, η ανάπτυξη το 2023 θα έφθανε στο 1,6% και στο 2,1% το 2024.
Η Κύπρος βρίσκεται στις πρώτες δέκα χώρες με τον υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. το 2023 και το 2024, ενώ ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι 1% και 1,7% για το 2023 και το 2024 αντίστοιχα.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο
Τον Ιούνιο του 2023 το ΔΝΤ ανακοίνωσε τις δικές του προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία. Η ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας αναμένεται να επιβραδυνθεί στο 2,5% το 2023, ανέφερε σε ανακοίνωσή του το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).
Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ ανέφερε ότι η οικονομία της Κύπρου ήταν ανθεκτική στις επιπτώσεις από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με ανάπτυξη 5,6% το 2022 και την ανεργία στο χαμηλότερο επίπεδο μετά την οικονομική κρίση. Το δημοσιονομικό πλεόνασμα έφτασε το 2,3% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος μειώθηκε σημαντικά.
Μεσοπρόθεσμα, η ανάπτυξη αναμένεται να είναι κατά μέσο όρο περίπου 3%, υποστηριζόμενη από δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και περαιτέρω επέκταση του τομέα Πληροφοριών και Επικοινωνίας (ΤΠΕ).
Θα φανεί στον προϋπολογισμό…
Ο οικονομολόγος Τάσος Γιασεμίδης μιλώντας στο Economy Today και ερωτηθείς για τα στοιχεία της Στατιστικής, αλλά και τις κινήσεις της κυβέρνησης στην οικονομική σκακιέρα, σημειώνει ότι η επιβράδυνση ήταν μεν αναμενόμενη, αλλά από την άλλη δεν είδαμε και ιδιαίτερες κινήσεις για να την αποτρέψουμε. Πλέον, θα φανεί στον κρατικό προϋπολογισμό ποιες κινήσεις θα γίνουν, με το πλέον αναμενόμενο να είναι όπως μειωθούν οι δαπάνες των υπουργείων και δη οι αναπτυξιακές δαπάνες.
Ένα ακόμη αρνητικό στοιχείο το οποίο έχει εντοπίσει ο κ. Γιασεμίδης, είναι ότι έχουμε κολλήσει στην πρώτη δόση του Ταμείου Ανάκαμψης και δεν έχουμε ακόμα λάβει οποιαδήποτε άλλα χρήματα. Η Ελλάδα, πρόσθεσε βρίσκεται ήδη στην τέταρτη δόση, ενώ εμείς δεν μπορούμε να εκταμιεύσουμε τεράστια ποσά τα οποία μένουν αναξιοποίητα τη στιγμή που η οικονομία φαίνεται να τα έχει ανάγκη.
Ο κ. Γιασεμίδης υπογραμμίζει ακόμη ότι ενδεχομένως να μην έχουμε δει ακόμη το συνολικό αντίκτυπο της σύσφιγξης της νομισματικής πολιτικής και γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να αξιολογείται σε συνεχή βάση η πορεία της οικονομίας.
Είναι σημαντικό, αναφέρει, να δούμε αν και το τρίτο τρίμηνο του έτους παρουσιαστεί αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης κι αν αυτό αποτελεί τάση. Όσον αφορά στον τουρισμό, ένα σημαντικό κλάδο για την κυπριακή οικονομία, σημειώνεται ότι διανύουμε μια περίοδο που τα στατιστικά στοιχεία είναι ιδιαίτερα θετικά για τον τομέα του τουρισμού, με επιχειρηματίες του χώρου να κάνουν, όμως λόγο, για σημαντικά μειωμένες κερδοφορίες.
Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να αναλυθεί είναι σύμφωνα με τον κ. Γιασεμίδη οι σημαντικές λήξεις κυπριακών ομολόγων στις οποίες πρέπει να ανταποκριθεί η Κύπρος το 2024 και γενικότερα την περίοδο 2024 – 2028.
Όπως αναφέρει, θα είναι απαραίτητο να βγει στις αγορές για αναχρηματοδότησή τους. Με το κλίμα που επικρατεί στις αγορές ομολόγων, τη γενικότερη επιβράδυνση των οικονομιών και την αύξηση των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες το κόστος δανεισμού αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά. Αυτό αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά τον προϋπολογισμό εφόσον θα οδηγήσει σε αύξηση των εξόδων.
Σημαντική η ορθή κατανομή του ΑΕΠ
Με τη σειρά του, ο οικονομολόγος Μάριος Κληρίδης σημειώνει στο Economy Today ότι μπορεί να καταγράφεται σήμερα κάποια επιβράδυνση στους ρυθμούς ανάπτυξης, ωστόσο δεν θα πρέπει να ξεχνούμε τους ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης των τελευταίων χρόνων. Όπως εξήγησε, την περίοδο του κορωνοϊού η οικονομία περιήλθε σε ύφεση αφού σημαντικοί τομείς ουσιαστικά έβαλαν λουκέτο για μια μεγάλη χρονική περίοδο. Ακολούθησε σημαντική ανάπτυξη της οικονομίας τα επόμενα χρόνια για να φτάσουμε στο σημερινό σημείο το οποίο κρίνεται ως φυσιολογικό με μια μικρή επιβράδυνση.
Πάντως, πέραν του γεγονότος ότι η επιβράδυνση μπορεί να θεωρηθεί ως φυσιολογική, θα πρέπει να προσέξουμε τις δομικές αλλαγές που έχει επιφέρει στο σύστημα της οικονομίας ο πόλεμος στην Ουκρανία, καθώς επίσης και να επαναξιολογήσουμε το μοντέλο ανάπτυξης και τους παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας, σημειώνει ο κ. Κληρίδης.
Είναι θετικό εξηγεί ότι ο τουρισμός, ένας βασικός πυλώνας της οικονομίας πάει καλά. Όμως για πόσα χρόνια θα μπορούμε να βασιζόμαστε στο συγκεκριμένο κλάδο. Δεν πρέπει να βάζουμε όλα μας τα αβγά σε ένα καλάθι, συστήνει ο κ. Κληρίδης. Η οικονομία πρέπει να έχει ισορροπία και όχι να βασίζεται διαχρονικά σε 1-2 κλάδους όπως είναι ο τουρισμός και οι κατασκευές, προσθέτει. Την ίδια ώρα, ο κ. Κληρίδης υπογραμμίζει ότι φάνηκε εκ του αποτελέσματος ότι κάποιες περιστασιακές λύσεις μπορεί να βοηθούν στην αρχή, αλλά σε βάθος χρόνου δεν αποδεικνύονται αξιόπιστες και αναφέρθηκε ειδικότερα στα θέματα της ανέγερσης πύργων αλλά και στα διαβατήρια.
Ο κ. Κληρίδης προέβη σε μια ιδιαίτερα σημαντική επισήμανση όσον αφορά στη μεγέθυνση του ΑΕΠ και της οικονομίας. Όπως είπε χαρακτηριστικά, είναι σημαντική η αύξηση του ΑΕΠ αλλά εξίσου σημαντική είναι και η κατανομή του. Αν με την αύξηση του ΑΕΠ ουσιαστικά κάποιοι πλουτίζουν και άλλοι γίνονται φτωχότεροι τότε μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ των πολιτών και δημιουργούνται άλλα προβλήματα και προκαλείται αναστάτωση. Επομένως η ορθή κατανομή του ΑΕΠ είναι πολύ σημαντική τόνισε.
Να εστιάσουμε στο Ταμείο Ανάκαμψης
Απολύτως φυσιολογική και αναμενόμενη ήταν η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας σύμφωνα με τον οικονομολόγο Γιάννη Τελώνη. Όταν η πολιτική σου (στη συγκεκριμένη περίπτωση η πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας) είναι να αυξήσεις τα επιτόκια για να μειώσεις τη ζήτηση και να πέσουν οι τιμές, τότε θα πρέπει να περιμένεις και επιβράδυνση της οικονομίας, ανέφερε.
Όλη αυτή η κατάσταση, με τα υψηλά επιτόκια, συνέχισε ο κ. Τελώνης, έχει δημιουργήσει πρόβλημα σε ολόκληρη την ευρωζώνη και όχι μόνο στην Κύπρο. Είναι ενδεικτικό, πρόσθεσε ότι η Κύπρος ακόμα και με ρυθμούς που έχουν επιβραδυνθεί πέτυχε τη δεύτερη καλύτερη επίδοση στην ευρωζώνη. Σε συνέχεια της κατάστασης της κυπριακής οικονομίας, ο κ. Τελώνης επισημαίνει ότι ένας βασικός κλάδος όπως είναι ο τουρισμός πάει πολύ καλά φέτος, κάτι άλλωστε που έχει ως αποτέλεσμα να πετυχαίνουμε ένα αξιοπρεπή ρυθμό ανάπτυξης. Βέβαια, θα πρέπει να δούμε και του χρόνου πώς θα κινηθεί και γι’ αυτό θα πρέπει να κινηθούμε προσεκτικά ανέφερε.
Πέραν των πιο πάνω, ο κ. Τελώνης στάθηκε ιδιαίτερα στο Ταμείο Ανάκαμψης και την ευκαιρία που δεν πρέπει να χάσει η Κύπρος. Ειδικότερα, όπως επισήμανε, πρέπει να εστιάσουμε ακόμη περισσότερο στο πρόγραμμα Ανάπτυξης αφού υπάρχουν πολλά λεφτά τα οποία θα μπορούσαμε να αντλήσουμε και δεδομένων των συνθηκών θα ήταν πολύ χρήσιμα για την οικονομία μας. Χαρακτηριστικά, σημείωσε ότι με εκείνα τα χρήματα θα μπορούσαμε να πετύχουμε ανάπτυξη ακόμα 1%. Μείναμε πολύ πίσω σε αυτό το θέμα συνέχισε ο κ. Τελώνης και θα πρέπει να βρούμε τρόπους για να αντλήσουμε αυτά τα λεφτά καθώς αν δεν τα πάρουμε ενδεχομένως να χαθούν σημείωσε.
Και το επίσης σημαντικό είναι ότι δεν πρόκειται για δάνειο αλλά για δωρεάν λεφτά, όπως είπε χαρακτηριστικά. Ερωτηθείς τέλος για τα μέτρα που θα μπορούσαμε να λάβουμε για να πετύχουμε καλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, ο κ. Τελώνης σημειώνει ότι είναι περιορισμένες οι λύσεις που υπάρχουν, επέστησε ωστόσο την προσοχή στο γεγονός ότι πρέπει να συνεχίσουμε να εστιάζουμε στον πληθωρισμό και στην προσπάθεια για μείωσή του.
Διαβάστε επίσης: «Έπεσε» πριν κτιστεί το πολυτελές κτήριο της Νομικής Υπηρεσίας