Συνέντευξη στην Ευδοκία Παπαδοπούλου
Τι συμβαίνει όταν η επιστήμη συναντά την επιχειρηματικότητα, έχοντας το πείσμα ως συνδετικό κρίκο; Η απάντηση κρύβεται σε ένα όνομα και μάλιστα γυναικείο. Η δρ Μαριάννα Προκόπη Δημητριάδη συγκαταλέγεται σήμερα ανάμεσα στις πιο επιδραστικές γυναίκες στον τομέα της Τεχνολογίας στην Κύπρο, με το έργο της να φέρνει «τομές» στη διεθνή σκακιέρα της επιστημονικής Καινοτομίας. Είναι συν-ιδρύτρια τριών Καινοτόμων νεοφυών επιχειρήσεων βιοτεχνολογίας -Theramir Ltd, Promed Bioscience και RSL Revolutionary Labs Ltd- και αναπληρώτρια Κλινική καθηγήτρια Ογκολογικής Έρευνας στην Ιατρική Σχολή του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου.
«Η μετάβαση στον χώρο του επιχειρείν ήταν η φυσική εξέλιξη της επιθυμίας μου να εφαρμόσω τη γνώση μου πρακτικά, με άμεση επίδραση στην κοινωνία», δηλώνει σε συνέντευξή της στο Economy Today. Περιγράφοντας τις προκλήσεις που η ίδια κλήθηκε να αντιμετωπίσει, αναφέρει πως πολλές φορές ένιωσε «ξένη», μιλώντας για τα όσα ήθελε να υλοποιήσει, ωστόσο, ποτέ δεν βρέθηκε στο δίλημμα να τα παρατήσει και να μην παλέψει. Προτρέπει δε τις νέες γυναίκες να ακολουθούν τα πάθη τους και να μη φοβούνται να εισέλθουν σε τομείς που παραδοσιακά θεωρούνται ανδροκρατούμενοι. Υπογραμμίζει παράλληλα, πως στην Κύπρο του 2024 υπάρχουν ακόμη ανισότητες και στέλνει ηχηρό μήνυμα πως «χωρίς συντονισμένες δράσεις και περισσότερα κίνητρα για την υποστήριξη της γυναικείας Καινοτομίας δεν πάμε πουθενά». Ακόμη εξηγεί, μεταξύ άλλων, γιατί οι επενδύσεις σε startups με ιδρύτριες γυναίκες καταγράφουν χαμηλά ποσοστά και απαντά με ποιο τρόπο οι εταιρείες τεχνολογίας θα μπορούσαν να προσελκύσουν περισσότερες γυναίκες.
Το έργο σας έχει αναγνωριστεί σε παγκόσμιο επίπεδο, με το όνομά σας να συγκαταλέγεται ανάμεσα στις κορυφαίες γυναίκες στον τομέα της Τεχνολογίας. Μιλήστε μας για αυτό.
Η αναγνώριση της δουλειάς μου είναι παράλληλα τιμή και ευθύνη. Προσωπικά, δεν αισθάνομαι ότι έχω φτάσει σε κάποια κορυφή,·η πραγματική κορυφή εκφράζεται μέσα από το αποτέλεσμα, όπου είναι η κοινωνική προσφορά και η ανακούφιση των ασθενών. Είμαστε ακόμα στην αρχή. Η εξωτερική επικύρωση όμως, ειδικά στον τομέα των Επιστημών είναι πολύ σημαντική για τη διατήρηση της αριστείας. Μεταξύ των διακρίσεων που έλαβα τα τελευταία χρόνια είναι και το τιμητικό βραβείο Forbes 20 WomenΙnTech, όπου κατατάχθηκα ανάμεσα στις πιο επιδραστικές γυναίκες της Κύπρου στην Τεχνολογία, το βραβείο WomenTech Rising Star Founder of the Year, το οποίο απονέμεται ετησίως σε τρεις νικήτριες ως ανερχόμενα αστέρια στην Τεχνολογία (η επιλογή έγινε μεταξύ 1.247 σπουδαίων υποψηφίων από 142 χώρες) και η αναγνώριση από το King’s College του Λονδίνου ως distinguished King’s Alumni of the Year in STEM για την αφοσίωσή μου, το πάθος και την πρωτοποριακή δουλειά μου στη βιοτεχνολογία.
Από το εργαστήριο σε όλο τον κόσμο
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να «μεταπηδήσετε» από την ακαδημαϊκή έρευνα στον χώρο του επιχειρείν και ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε; Διαδραμάτισε, κατά την άποψή σας, κάποιο ρόλο το φύλο;
Η μετάβαση στον χώρο του επιχειρείν ήταν η φυσική εξέλιξη της επιθυμίας μου να εφαρμόσω τη γνώση μου πρακτικά, με άμεση επίδραση στην κοινωνία. Οι δυσκολίες πάρα πολλές, όπως και σε κάθε τομέα, ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Κύπρο όπου ήταν σχεδόν αγεφύρωτες. Η εύρεση χρηματοδότησης, η δημιουργία ενός βιώσιμου επιχειρηματικού μοντέλου αλλά και η μη ύπαρξη ενός κατάλληλου οικοσυστήματος για υποστήριξη του τομέα της Βιοτεχνολογίας, ήταν κάποιες από τις προκλήσεις. Πολλές φορές ένιωσα «ξένη» -μιλώντας για όσα θέλαμε να δημιουργήσουμε με τους συνεργάτες μου- ενώ πολλοί ήταν εκείνοι που μας κοιτούσαν δύσπιστα και απορημένοι. Όσο για το φύλο, αν και υπάρχουν προκαταλήψεις, πιστεύω πως με σκληρή δουλειά και αφοσίωση, τα εμπόδια μπορούν να υπερπηδηθούν.
Η πίστη στην αξία των ιδεών μας αλλά και η αφοσίωση στον στόχο να κάνουμε πραγματική διαφορά, ήταν καθοριστικές στην προσπάθειά μας να δημιουργήσουμε αξία πέρα από τα στενά όρια του εργαστηρίου. Όμως αυτό που διαδραμάτισε για μένα τον σπουδαιότερο ρόλο ήταν το πείσμα, αλλά και η ευθύνη απέναντι σε εκείνους τους λιγοστούς ανθρώπους που πίστεψαν σε εμάς, είτε ήταν οικογένεια, φίλοι, επενδυτές ή ακόμη και όλα αυτά μαζί. Όχι το πείσμα για την επιτυχία, αλλά το πείσμα ότι μπορούμε ακόμα και στη μικρή μας Κύπρο να ανοίξουμε τα φτερά μας και να δημιουργήσουμε, παρά τις κλειστές πόρτες και τα άπειρα όχι που ακούγαμε συνεχώς. Να μη γυρίσουμε την πλάτη στα όνειρά μας και να μη παραιτηθούμε με την πρώτη αποτυχία.
Το έμφυλο χάσμα δηλώνει «παρών»
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, στους τομείς της Έρευνας και της Τεχνολογίας, οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αφού από τα 76 εκατομμύρια των εργαζόμενων του κλάδου, το 52%, το 2022, ήταν γυναίκες. Στην Κύπρο το ποσοστό ανήλθε σε 51,3%. Θεωρείτε πως αυτό αντανακλάται και στις υψηλόβαθμες βαθμίδες ή σε θέσεις λήψης αποφάσεων;
Παρά την εντυπωσιακή πλειοψηφία των γυναικών στους τομείς της Έρευνας και Τεχνολογίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν παρατηρείται αντίστοιχη εκπροσώπηση στις υψηλόβαθμες θέσεις. Μελέτες της Accenture αλλά και της BCG καταδεικνύουν ότι οι γυναίκες, ειδικά στην Τεχνολογία, αντιμετωπίζουν υψηλότερη πιθανότητα εγκατάλειψης του ρόλου τους (κατά 50%) πριν από τα 35 έτη, ενώ εξακολουθούν να κατέχουν λιγότερο από το ένα τρίτο των ηγετικών ρόλων στην Τεχνολογία.
Υπάρχουν κατά την άποψή σας διακρίσεις στην κυπριακή αγορά εργασίας, όπως στα θέματα απολαβών ή αναγνώρισης έργου και ειδικότερα, στον τομέα που δραστηριοποιείστε;
Στην Κύπρο, υπάρχουν ακόμη ανισότητες, ειδικά σε θέματα απολαβών, αναγνώρισης του έργου, ίσων ευκαιριών ανέλιξης και μη εκπροσώπησης σε θέσεις λήψης αποφάσεων. Ο ηλικιακός ρατσισμός είναι επίσης εντονότερος, ενώ κυριαρχεί συχνά το αίσθημα ότι οι απόψεις μας έχουν μικρότερο κύρος και είναι πλέον δυστυχώς ξεκάθαρο ότι χρειάζεται να εργαζόμαστε σκληρότερα από τους άνδρες συναδέλφους μας για να αποδείξουμε την αξία μας. Το έμφυλο χάσμα δυστυχώς είναι ακόμα εδώ, με εκτιμήσεις να θέτουν την πλήρη ισότητα των φύλων σε έναν αιώνα, σύμφωνα με το World Economic Forum. Δυστυχώς, με την πάροδο των χρόνων έχει δημιουργηθεί ένα σύστημα όπου η γυναίκα περιορίστηκε στον ρόλο της εργαζόμενης με χαμηλές φιλοδοξίες και δεν μεριμνήσαμε για την ύπαρξη των αντίστοιχων κοινωνικών δομών που θα βοηθούσαν τη γυναίκα να κυνηγήσει τα όνειρά της.
Διαρκής η ανισότητα στο startup ecosystem
Την ίδια ώρα, σε αντίθεση με την απασχόληση, έρευνες καταδεικνύουν πως μόλις το 1% των κεφαλαίων που επενδύουν τα Venture Capital Funds (VCs) διοχετεύεται σε ευρωπαϊκές startups με ιδρύτρια γυναίκα. Για την ακρίβεια, το 2021 το ποσοστό έφτασε το 0,7%, χαμηλότερο της τελευταίας δεκαετίας. Ποια η δική σας ερμηνεία για αυτό το φαινόμενο;
Η χαμηλή ποσοστιαία επένδυση σε startups με ιδρύτριες γυναίκες αντανακλά μια ευρύτερη ανισότητα στον τομέα των Επιχειρήσεων. Η κατάσταση αυτή μπορεί να αποδοθεί σε πολλαπλούς παράγοντες, όπως στερεότυπα και προκαταλήψεις από την πλευρά των επενδυτών, έλλειψη χρηματοδοτικών δικτύων υποστήριξης για γυναίκες αλλά και χαμηλή αυτοπεποίθηση με λιγότερες φιλοδοξίες για κέρδος από την πλευρά μας. Σχετικά με τις επενδύσεις των Venture Capital Funds, τα στοιχεία είναι πάρα πολύ ανησυχητικά και δείχνουν μια διαρκή ανισότητα που μπορεί να ερμηνευτεί ως συνέπεια παραδοσιακών αντιλήψεων και της ανεπαρκούς παρουσίας γυναικών σε ηγετικές θέσεις εντός των VCs. Αν αλλάξουμε αυτό το μίγμα και διαφοροποιηθούμε, θα αρχίσουμε να βλέπουμε μια αλλαγή στις εταιρείες που αναπτύσσονται και σε αυτούς που λαμβάνουν χρηματοδότηση. Ενδεικτικό είναι πως η ισότιμη συμμετοχή γυναικών και ανδρών στην επιχειρηματικότητα θα μπορούσε να αυξήσει το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 3-6% (μελέτη UBS), με τεράστια οικονομικά οφέλη. Η εξάλειψη των προκαταλήψεων και η υποστήριξη γυναικών επιχειρηματιών είναι κρίσιμη για την οικονομική ανάπτυξη.
Συντονισμός Ή τίποτα
Θα λέγατε πως υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδοτικούς πόρους που προωθούν τη γυναικεία καινοτόμο επιχειρηματικότητα; Πώς αξιολογείτε τις κινήσεις από πλευράς πολιτείας, καθώς και άλλων εμπλεκόμενων φορέων προς αυτή την κατεύθυνση;
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες γυναίκες ξεκινούν τις δικές τους επιχειρήσεις, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν τους μισούς νέους επιχειρηματίες, σύμφωνα με έκθεση της Gusto. Ενώ το 2022, το μέσο μέγεθος χρηματοδότησης για εταιρείες που ανήκουν σε γυναίκες ήταν $55.898, σημαντικά χαμηλότερο από το μέσο όρο των $93.976 (μελέτη Biz2Credit). Προσωπικά, έχω δει μικρές θετικές κινήσεις από την Ε.Ε. και άλλους φορείς της πολιτείας, όμως μιλάμε για ιδιαίτερα χαμηλά ποσά χρηματοδότησης και ευκαιρίες που μετριούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού. Αναφερόμενοι στην καινοτόμα επιχειρηματικότητα, αυτή πρέπει να συνοδεύεται και από ανάλογο εύρος χρηματοδότησης (σημ. εσκεμμένα δεν αγγίζω καθόλου το ανύπαρκτο θέμα τραπεζικού δανεισμού για εταιρείες startups).
Γενικότερα χωρίς συντονισμένες δράσεις και περισσότερα κίνητρα για την υποστήριξη της γυναικείας Καινοτομίας δεν πάμε πουθενά. Μόνο αν αλλάξει το παγκόσμιο επενδυτικό περιβάλλον θα παρατηρήσουμε ενίσχυση της γυναικείας παρουσίας στο startup ecosystem. Και αυτό μπορεί να εξελιχθεί εφόσον περισσότερες γυναίκες επενδυτές υπάρχουν σε μια επενδυτική ομάδα, ως angel investors και venture capitalists. Με τις τάσεις αυτές να εδραιώνονται, αναδεικνύεται μια ευκαιρία για τις γυναίκες να αξιοποιήσουν το κλίμα και να προωθήσουν την Καινοτομία στον Τεχνολογικό τομέα.
Πρότυπα = Δέσμευση για αλλαγή
Με ποιο τρόπο οι εταιρείες Τεχνολογίας θα μπορούσαν να προσελκύσουν περισσότερες γυναίκες;
Οι γυναίκες σπουδάζουν, παθιάζονται και δημιουργούν Τεχνολογία και σύμφωνα με Έρευνα του Statista, η εκπροσώπηση των γυναικών στο συνολικό εργατικό δυναμικό σε εταιρείες Τεχνολογίας ανέρχεται σε 48%. Και ξαφνικά χάνονται, το ποσοστό πέφτει και σε χώρες όχι πολύ μακριά από μας δεν αγγίζουν ούτε το 20%. Για να προσελκύσουμε λοιπόν περισσότερες γυναίκες, πρέπει να ενθαρρύνουμε την ισότητα και τη διαφορετικότητα. Οι εταιρείες Τεχνολογίας πρέπει να παρέχουν ευκαιρίες εξέλιξης και να αναγνωρίζουν τη γυναικεία συνεισφορά. Είναι κρίσιμο να ενισχύσουν την εκπροσώπηση γυναικών σε ηγετικές θέσεις και να δημιουργήσουν ένα εργασιακό περιβάλλον που να υποστηρίζει την επιμόρφωση, την εργασιακή ευελιξία και την επαγγελματική καθοδήγηση. Η εξάλειψη των ανισοτήτων στις αμοιβές και ευκαιρίες εξέλιξης είναι απαραίτητη για την πλήρη ενσωμάτωση των γυναικών στον κλάδο. Ακόμη και σήμερα οι γυναίκες στον χώρο της Τεχνολογίας δεν έχουν αρκετά πρότυπα που να τις ενθαρρύνουν να ακολουθήσουν αυτή την καριέρα. Διότι τα πρότυπα είναι η δέσμευση ότι η αλλαγή μπορεί να συμβεί!
Μη δειλιάζετε και πείτε ναι
Ποιο το μήνυμά σας προς τη νέα γενιά; Τι θα συμβουλεύατε τις Κύπριες νέες τόσο μέσα από την ιδιότητά σας ως επιστήμονας, όσο και ως επιχειρηματίας.
Είχα την τύχη να μεγαλώσω ελεύθερη από στερεότυπα και την ατυχία να έχουν βρεθεί στον δρόμο μου πολλά εμπόδια, όμως ποτέ δεν βρέθηκα στο δίλημμα να τα παρατήσω και να μην παλέψω. Άλλωστε, η επιστήμη σε απορροφά και το έργο της προσφοράς δεν θα το αντάλλασσα με τίποτα διαφορετικό. Είναι σημαντικό να διαδώσουμε το μήνυμα ότι οι νέες γυναίκες πρέπει να ακολουθούν τα πάθη τους και να μη φοβούνται να εισέλθουν σε τομείς που παραδοσιακά θεωρούνται ανδροκρατούμενοι.
Η ενθάρρυνση για συμμετοχή σε STEM πεδία, η προώθηση της επιχειρηματικότητας και η ανάπτυξη δεξιοτήτων κρίσιμης σκέψης και δημιουργικότητας είναι στοιχεία που πρέπει να ενταχθούν στην εκπαίδευση και την κοινωνική ανάπτυξη από νεαρή ηλικία. Από πολύ νωρίς, όλοι μας καλούμαστε να επιλέξουμε για κάτι εξαιρετικά σημαντικό στη ζωή μας, να πάρουμε τη σημαντική απόφαση που θα μας καθορίσει συνολικά. Μη δειλιάζετε και πείτε ναι στις προκλήσεις, γιατί «σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι να πούνε.» (Κωνσταντίνος Καβάφης, Che fece il gran rifiuto, 1899). Και αυτό το ναι έρχεται πολύ νωρίς στη ζωή μας, μην το απαρνηθείτε.
Διαβάστε επίσης: Είναι η γυναίκα εκεί που της αξίζει, εκεί που ανήκει, εκεί που θέλει;