Συνέντευξη στην Ευδοκία Παπαδοπούλου
«Φως» στη σημερινή πραγματικότητα στον χώρο του Πολιτισμού επιχειρεί να ρίξει το Economy Today, ζητώντας από τη Μαγδαλένα Ζήρα να ανάψει «προβολείς», φανερώνοντας τα όσα διαδραματίζονται στα. παρασκήνια. Σε ένα χώρο που σήμερα παράγει -με όρους σύγχρονης οικονομίας πλούτο και θέσεις εργασίας, διατηρώντας παράλληλα, τη δύναμη να. αναπαράγει πρότυπα και έμφυλα στερεότυπα, η διακεκριμένη σκηνοθέτρια θεάτρου επιλέγει να βάλει τη «γυναίκα» σε πρώτο πλάνο. Αναζητώντας απαντήσεις σε ερωτήματα για τη θέση της στην κοινωνία και ιδίως την κυρίαρχη αφήγηση γύρω από αυτήν, η Μαγδαλένα Ζήρα ιδρύει το 2019 μαζί με την επίσης σκηνοθέτρια, Αθηνά Κάσιου και την ηθοποιό Νέδη Αντωνιάδη το project Σ Ε Ζ Ο Ν Γυναίκες, πετυχαίνοντας παράλληλα, να δημιουργήσουν μια πλατφόρμα για τις γυναίκες δημιουργούς.
Μιλά στο Economy Today για τους λόγους που τις οδήγησαν σε αυτό το εγχείρημα, συνειδητοποιώντας πλέον πως «ήταν λες και σπάσαμε ένα ταμπού». Φωτίζει πτυχές, όπως η συμμετοχή των γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων και οι μισθολογικές αμοιβές στους κλάδους των τεχνών, όπου ακόμη «πρωταγωνιστεί» η ανισότητα ανάμεσα στα φύλα. Τονίζει πως το πρόβλημα στον τομέα της Δημιουργίας είναι συστημικό, υπογραμμίζοντας πως δεν πρόκειται να λυθεί μέσα σε λίγες δεκαετίες, ενώ προειδοποιεί πως αν η γυναικεία φωνή και παρουσία απέχει από αυτό τον χώρο, τότε θα συνεχίζεται ο. φαύλος κύκλος.
* Η Μαγδαλένα Ζήρα είναι σκηνοθέτρια θεάτρου, ερευνήτρια, συγγραφέας, καλλιτεχνική διευθύντρια και συν-ιδρύτρια των θεατρικών ομάδων Φανταστικό Θέατρο και Σ Ε Ζ Ο Ν Γυναίκες.
Είστε μία εκ των τριών γυναικών πίσω από το project Σ Ε Ζ Ο Ν Γυναίκες. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε στη δημιουργία του;
Οργανισμοί και πρωτοβουλίες όπως το project Σ Ε Ζ Ο Ν Γυναίκες δραστηριοποιούνται με στόχο κάποτε να φτάσουμε σε ένα σημείο που να μη χρειάζεται πια να υπάρχουν. Μακάρι να μην υπήρχε ανάγκη για υπενθύμιση της ανισότητας ανάμεσα στα φύλα στον τομέα του Πολιτισμού. Αλλά το 2019, όταν ιδρύθηκε το project, νιώθαμε έντονα ότι υπήρχε αυτή η ανάγκη. Και σήμερα, ενώ γίνονται κάποια βήματα μπροστά, τα προβλήματα συνεχίζουν και η συστημική ανισότητα συνεχίζει να μας ενεργοποιεί. Η Σ Ε Ζ Ο Ν γεννήθηκε μέσα από την αναγνώριση της έλλειψης έμφυλης συνειδητότητας στον τομέα του Θεάτρου στην Κύπρο. Αντιδράσαμε σε συγκεκριμένα γεγονότα και καταστάσεις που παρατηρούσαμε ή/και βιώναμε σαν επαγγελματίες στη χώρα μας, ενώ ταυτόχρονα θεωρώ ότι μας ενεργοποίησε και το διεθνές κίνημα #MeToo.
Με λίγα λόγια, οι συνθήκες που μας ώθησαν ήταν η απουσία των γυναικών από τις θέσεις όπου λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις στον χώρο του Πολιτισμού, η διαφορά στην αντιμετώπιση γυναικών σκηνοθετριών, η διαφορά στους μισθούς ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες ηθοποιούς, η επιλογή ρεπερτορίου, τα πρότυπα για τα φύλα που παρουσιάζονταν στη σκηνή, καθώς και συστημικά και παγιωμένα εμπόδια και νοοτροπίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στον χώρο του Πολιτισμού στην καθημερινότητά τους, από την υποτίμηση μέχρι την ξεκάθαρη κακοποίηση.
Υπάρχει λοιπόν σήμερα κυρίαρχη αφήγηση για τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κυπριακή πραγματικότητα; Εάν ναι, ποια είναι αυτή;
Σήμερα ζούμε σε μια εποχή με έντονη πολιτισμική/πολιτική/ιδεολογική πόλωση. Σε σχέση με τη θέση των γυναικών και των μειονοτήτων γενικότερα, υπάρχει χάσμα απόψεων και νοοτροπιών μέσα στην κοινωνία. Παρόλη την πρόοδο σε θέματα ισότητας και διαφορετικότητας, συνεχίζει να υπάρχει και βαθύς συντηρητισμός για το θέμα των ρόλων των φύλων. Για κάθε βήμα μπροστά στα ίσα δικαιώματα υπάρχει αντίστοιχο πισωγύρισμα. Και αυτό αντικατοπτρίζεται και στις ιστορίες που λέμε και στα θεάματα που βλέπουμε.
Η απειλή ενός αέναου... φαύλου κύκλου
Κεφάλαιο «ανισότητα». Υπάρχει ανισότητα στην Κύπρο μεταξύ γυναικών και ανδρών στον τομέα του Πολιτισμού; Οι γυναίκες των τεχνών αντιμετωπίζουν διακρίσεις σε ό,τι αφορά για παράδειγμα, την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, την αμοιβή, την εκπροσώπηση σε όργανα λήψης αποφάσεων στον χώρο του Πολιτισμού ή τη συνολική αναγνώριση του έργου τους;
Επειδή το πρόβλημα της ανισότητας είναι συστημικό και έχει μια ιστορία αιώνων, δεν πρόκειται να λυθεί μέσα σε λίγες δεκαετίες. Τα βήματα προς την ισότητα γίνονται καθημερινά και θα πρέπει να συνεχίζονται να γίνονται. Στον τομέα του Πολιτισμού το πρόβλημα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί ο Πολιτισμός έχει ιδεολογική δύναμη. Οι καλλιτέχνες, οι δημιουργοί και οι πνευματικοί άνθρωποι κατέχουν μια εξέχουσα θέση στη συλλογική συνείδηση γιατί παράγουν έργο που επηρεάζει το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας και την κοινωνία μας, το πώς φανταζόμαστε την κοινωνία που θέλουμε να έχουμε στο μέλλον. Ο τομέας του Πολιτισμού ήταν πάντα συνδεδεμένος με την πολιτική ζωή και τα Κέντρα Εξουσίας, είτε ως αντίλογος στην κυρίαρχη αφήγηση είτε ως βραχίονας των Κέντρων Εξουσίας. Ως εκ τούτου, η δύναμή του και η επιρροή του είναι μεγάλη. Έτσι, αν απέχει η γυναικεία φωνή και παρουσία από αυτό τον χώρο, τότε αυτό δεν είναι μόνο θέμα οικονομικό ή ευκαιριών, αλλά θέμα ιδεολογικό—ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται.
Οι γυναίκες ήταν για αιώνες περιθωριοποιημένες ή απούσες εντελώς από τον τομέα της Δημιουργίας. Γιατί ήταν επίσης αποκομμένες από τον δημόσιο βίο. Αυτά τα δύο είναι αλληλένδετα. Και ενώ από τον 20ό αιώνα, λόγω του φεμινιστικού κινήματος, οι γυναίκες διεκδίκησαν μια θέση σε αυτό τον χώρο, θα πάρει πολύ καιρό για να αλλάξουν ριζικά δομές και νοοτροπίες. Από εκεί αρχίζει το πρόβλημα. Αυτή η κατάσταση έχει φυσικά αντίκτυπο στο ποιος ή ποια θα εργοδοτηθεί, ποιος ή ποια θα είναι επικεφαλής, ποιος ή ποια θα πάρει καθοριστικές αποφάσεις και πώς θα αντιμετωπιστεί από το σύνολο της κοινωνίας ένα άτομο σε ηγετική θέση, ανάλογα με το φύλο του.
Για παράδειγμα, μια ερώτηση που θέτουμε μέσα από τη δουλειά μας ως Σ Ε Ζ Ο Ν Γυναίκες είναι «Τι είναι κλασικό; Τι είναι οικουμενικό;» Αναγνωρίζουμε δηλαδή πως στο σύνολο των έργων της λογοτεχνικής, θεατρικής, καλλιτεχνικής κληρονομιάς που θεωρούνται σημαντικά συνεχίζουν να κυριαρχούν οι ανδρικές φωνές. Έτσι, πιστεύουμε πως αυτά τα «κλασικά» έργα πρέπει να αντιμετωπίζονται με κριτική ματιά, ενώ παράλληλα πρέπει να γίνεται προσπάθεια να ακουστούν και οι άλλες φωνές, οι περιθωριοποιημένες.
Τα ταμπού που έσπασαν
Σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδοτικούς πόρους, υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για τις Κύπριες γυναίκες στους τομείς του Πολιτισμού; Από πλευράς πολιτείας, πώς αξιολογείτε τις δράσεις που γίνονται ως προς την προώθηση της γυναικείας δημιουργικότητας / επιχειρηματικότητας στον χώρο;
Παρατηρήσαμε περισσότερη έμφυλη συνειδητότητα σε Οργανισμούς από τότε που άρχισε να δραστηριοποιείται η Σ Ε Ζ Ο Ν Γυναίκες. Ήταν λες και σπάσαμε ένα ταμπού, μιλήσαμε ανοιχτά για την ανισότητα και χωρίς περιστροφές είπαμε ότι θα δημιουργήσουμε μια πλατφόρμα για τις γυναίκες δημιουργούς. Παρά κάποιες αρχικές επιφυλάξεις, η Σ Ε Ζ Ο Ν είχε μεγάλη επιτυχία και απήχηση και θεωρώ ενέπνευσε κι άλλες παρόμοιες δράσεις, ενώ ενθάρρυνε γυναίκες δημιουργούς, που για χρόνια ήδη δούλευαν με μια φεμινστική ατζέντα, να το δηλώσουν ξεκάθαρα. Αλλά όταν ένα πρόβλημα είναι συστημικό χρειάζεται και μια μακροχρόνια και πολύπλευρη αντιμετώπιση. Σε σχέση με το πρώτο ερώτημα, δεν γνωρίζω για χρηματοδοτικά προγράμματα που επικεντρώνονται στο φύλο, εκτός από τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας.
Τι θα συμβουλεύατε τη νέα γενιά που θα ήθελε να δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά στον χώρο του πολιτισμού;
Μη συμβιβάζεστε! Σπάστε το ταβάνι.
Διαβάστε επίσης: Εσύ θα έβλεπες μια γυναίκα σε αμαξίδιο να ηγείται μιας μεγάλης πολυεθνικής;