Η 8η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσµια Ηµέρα της Γυναίκας και παρόλο που σε αρκετές περιπτώσεις έχει σηµειωθεί πρόοδος, εντούτοις υπάρχουν ακόµα στερεότυπα και διακρίσεις ανάµεσα στα δύο φύλα. Πού οφείλεται αυτό;
Τα έµφυλα στερεότυπα και οι διακρίσεις εξακολουθούν να υφίστανται επειδή διατηρούνται και αναπαράγονται από την κοινωνία, την εκπαίδευση, τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης και την ψυχαγωγία. Μπορεί από χώρα σε χώρα να διαφέρουν σηµαντικά σε περιεχόµενο και ένταση, όµως σε όλες τις περιπτώσεις αφορούν βαθιά ριζωµένες συµπεριφορές, αξίες, κανόνες και προκαταλήψεις, οι οποίες για να αντιµετωπιστούν χρειάζονται όραµα, ολοκληρωµένες προσεγγίσεις, στοχευµένες δράσεις και επιµονή.
Πόσο εύκολο είναι για µια γυναίκα στη χώρα µας να ανέβει επαγγελµατικά σε πιο υψηλές θέσεις εργασίας;
Νοµίζω το ερώτηµα απαντάται αν ρίξουµε απλά µια µατιά στους αριθµούς. Σύµφωνα µε τον ∆είκτη Ισότητας των Φύλων του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) 2021, η Κύπρος κατατάσσεται στην 24η θέση στην ΕΕ στον τοµέα της εξουσίας και της πρόσβασης των γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων, µε βαθµολογία 30 από τα 100. Συνεπώς, φαίνεται ότι τα εµπόδια που αντιµετωπίζουν οι γυναίκες στη χώρα µας, για πρόσβαση σε πιο υψηλές θέσεις εργασίας, είναι πολλά. Το να ερµηνεύεται το φαινόµενο αυτό ως έλλειψη ενδιαφέροντος εκ µέρους των γυναικών, χωρίς να αναζητούνται τα βαθύτερα αίτια, είναι στην καλύτερη περίπτωση αφελές και στη χειρότερη υποκριτικό.
Πόσο κοντά ή πόσο µακριά βρισκόµαστε, κατά την άποψή σας, από την απόλυτη ισότητα στους χώρους εργασίας;
Ισότητα στον χώρο εργασίας σηµαίνει ίσες ευκαιρίες και ίσες αµοιβές. Σηµαίνει επίσης προστασία της µητρότητας και καταπολέµηση της σεξουαλικής παρενόχλησης. Ενώ έχουν γίνει αρκετά βήµατα µέχρι σήµερα, τόσο στην Κύπρο όσο και διεθνώς, εντούτοις η πρόοδος είναι αργή. Το Παγκόσµιο Οικονοµικό Φόρουµ εκτιµά ότι το χάσµα µεταξύ των φύλων στην οικονοµική συµµετοχή και ευκαιρία θα χρειαστεί 268 χρόνια για να κλείσει. Αντιλαµβανόµαστε, λοιπόν, ότι ο δρόµος µέχρι την απόλυτη ισότητα στους χώρους εργασίας είναι µακρύς.
Στον δικό σας τοµέα, αυτόν της διπλωµατίας, συναντάµε περισσότερους άνδρες παρά γυναίκες; Αν ναι, πού το αποδίδετε;
Παρόλο που σύµφωνα µε έρευνες φαίνεται να έχει επιτευχθεί πρόοδος στη συµµετοχή των γυναικών στη διπλωµατία, το ποσοστό που αφορά τις ηγετικές θέσεις του τοµέα παραµένει χαµηλό (περίπου στο 20% για πρέσβεις παγκόσµια). Η διπλωµατία ήταν παραδοσιακά ένα ανδροκρατούµενο επάγγελµα, όµως αυτό φαίνεται σταδιακά να αλλάζει. Παράλληλα, χρειάζεται να γίνουν περισσότερα, ώστε το συγκεκριµένο επάγγελµα να είναι εξίσου ελκυστικό, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες, µε πολιτικές και µέτρα που να σχετίζονται, µεταξύ άλλων, µε τη συµφιλίωση της επαγγελµατικής και οικογενειακής ζωής και µε την αντιµετώπιση των έµφυλων στερεοτύπων, που θέλουν τις γυναίκες να έχουν επιβαρυµένο ρόλο στη φροντίδα της οικογένειας.
Στον «οργανικό» µου τοµέα, τη δηµόσια υπηρεσία (βρίσκοµαι στο Υπουργείο Εξωτερικών µε απόσπαση από τη Γενική ∆ιεύθυνση Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονοµικών), το ποσοστό εισδοχής των γυναικών είναι σηµαντικά υψηλότερο από αυτό των ανδρών (περίπου 67%), ενώ έχουν περίπου ισόποση εκπροσώπηση σε ανώτερες θέσεις. Θεωρώ πως και αυτό σχετίζεται µε στερεότυπα, που θέλουν τη γυναίκα να αναλαµβάνει µεγαλύτερο µέρος ευθύνης από τον άνδρα στην οικογενειακή φροντίδα και την ωθούν να αναζητεί συνθήκες εργασίας που τη διευκολύνουν προς αυτό τον σκοπό.
Ποια είναι τα κυριότερα εµπόδια που αντιµετωπίζει µια γυναίκα στον δρόµο για την κορυφή;
Είναι πολλά και διαφορετικής φύσης. Πιστεύω, όµως, ότι στην πλειοψηφία τους έχουν ρίζες στις έµφυλες προκαταλήψεις και στερεότυπα. Για παράδειγµα, φαινοµενικά αθώες ερωτήσεις, όπως «πώς καταφέρνεις να συνδυάζεις καριέρα και οικογένεια» ή «ποιος φροντίζει τα παιδιά όταν λείπεις», απευθύνονται πάντα σε γυναίκες και συµβάλλουν στο να συντηρείται το στερεότυπο που ανέφερα και προηγουµένως. Ως εκ τούτου, το «δίληµµα» καριέρα ή οικογένεια απασχολεί τις γυναίκες, αλλά σπανίως ή ποτέ τους άνδρες. Υπάρχει επίσης και το στερεότυπο που παρουσιάζει τις γυναίκες ως το «συναισθηµατικό» φύλο και µε βάση αυτό θεωρούνται ακατάλληλες για θέσεις οι οποίες απαιτούν ψυχρή λογική και αποφασιστικότητα. Άλλο σηµαντικό εµπόδιο στην επαγγελµατική πορεία των γυναικών είναι τα κοινωνικά δίκτυα που δηµιουργούνται στους επαγγελµατικούς χώρους και που αξιοποιούνται για ανέλιξη µέσω γνωριµιών, επαφών ή παροχή συστάσεων. Μελέτες δείχνουν ότι τα δίκτυα αυτά είναι συνήθως οµόφυλα, συνεπώς από τη στιγµή που τα υψηλά στρώµατα ιεραρχίας είναι ανδροκρατούµενα, η πρόσβαση για τις γυναίκες γίνεται δυσκολότερη.
Τι θα συµβουλεύατε µια γυναίκα που αρχίζει τώρα την επαγγελµατική της σταδιοδροµία;
Να µη διστάζει όταν τις παρουσιάζονται µεγάλες ευκαιρίες και να αποβάλει το βαρίδι της αυτο-αµφιβολίας. Όπως το είχε θέσει εύστοχα η πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Νορβηγίας Ine Soreide κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης «Γυναίκες στη ∆ιπλωµατία», που διοργάνωσε το ΥΠΕΞ τον Φεβρουάριο του 2020 στην Κύπρο, «υπάρχει πάντα η επιλογή της εξόδου (από µια θέση), αλλά δεν θα υπάρχει πάντα το σηµείο εισόδου».
Ποια ισχυρή γυναίκα θαυµάζετε;
Την Πρωθυπουργό της Νέας Ζηλανδίας, Jacinda Ardern. Με το ηγετικό της στιλ και µε επίκεντρο την ενσυναίσθηση, καλλιεργεί ένα νέο πρότυπο πολιτικού και καταρρίπτει τον µύθο ότι η αποφασιστικότητα σε κρίσιµες καταστάσεις συνδέεται απαραίτητα µε στοιχεία αρρενωπότητας και σκληρότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η στάση της µετά την τροµοκρατική επίθεση σε θρησκευτικούς χώρους στη Νέα Ζηλανδία το 2019, κατά την οποία έχασαν τη ζωή τους 50 άτοµα. Η Ardern απέφυγε τη ρητορική µίσους και θυµού και επέλεξε να επικεντρωθεί στην ανακούφιση των πενθούντων και στην τροποποίηση των νόµων περί οπλοκατοχής στη χώρα, αποσπώντας διθυραµβικά σχόλια από τον διεθνή Τύπο.