ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΑΝΤΡΗΣ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ*
«Η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να αφουγκραστεί τις απαιτήσεις των καιρών και να δημιουργήσει αντίστοιχο υπουργείο για θέματα Ισότητας, έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας για να υπάρχει ο κατάλληλος συγκεντρωτισμός και όχι αποσπασματικές και διάσπαρτες ενέργειες και Δράσεις, οι οποίες εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να επιφέρουν δεσμεύσεις» υπογραμμίζει σε συνέντευξή της στο περιοδικό Economy Today η δρ Άντρη Ανδρονίκου, επιστημονική διευθύντρια ΣΠΑΒΟ (Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια). Στη συνέντευξη που ακολουθεί η δρ Ανδρονίκου μάς μιλά για τα περιστατικά βίας στην οικογένεια, τον τρόπο που δρα ο θύτης καθώς και για όλα όσα αισθάνεται το θύμα.
Παρόλο που η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι αυξημένη, η συζήτηση για την Ισότητα των Φύλων παραμένει ακόμα ανοικτή και το φαινόμενο της γυάλινης οροφής εξακολουθεί να υφίσταται. Ποιες είναι οι δικές σας διαπιστώσεις;
Οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τα αόρατα εμπόδια των βαθιά ριζωμένων προκαταλήψεων που περιορίζουν την προαγωγή τους σε ανώτερες θέσεις, με αποτέλεσμα η επαγγελματική τους σταδιοδρομία και ανέλιξη να καθηλώνεται. Αβίαστα, ακόμη και τα ίδια τα προνόμια και χαρίσματα που έχουν οι γυναίκες μετατρέπονται σε φραγμούς. Η μητρότητα για παράδειγμα πλαισιώνεται μέσα από μια κοινωνική κατασκευή που προστάζει τις γυναίκες ως τις κυριότερα υπεύθυνες για τη φροντίδα των παιδιών τους. Όποια γυναίκα παρεκκλίνει και επενδύει χρόνο στην καριέρα, σε προσωπικούς στόχους και επαγγελματικές φιλοδοξίες, είναι αντιμέτωπη με την επίκριση η οποία με τη σειρά της δημιουργεί αισθήματα ανεπάρκειας ως προς τον γονικό ρόλο και ενοχών που η κοινωνία έχει κατασκευάσει ακριβώς για να τις περιορίσει και να τις καθηλώσει. Μαζί με αυτά συνυπάρχουν σαφώς και το μισθολογικό χάσμα, οι αναχρονιστικοί διαχωρισμοί ανάμεσα σε γυναικεία και ανδρικά επαγγέλματα κ.ά..
Είναι η θέση μου ότι θα πρέπει να ληφθούν άμεσα και κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση των προκαταλήψεων λόγω φύλου με αφετηρία το σχολικό πλαίσιο και με ένα πειθαρχημένο και θεσμοθετημένο κρατικό προϋπολογισμό στη βάση του φύλου.
ΒΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Δυστυχώς, παρά την πρόοδο της κοινωνίας μας, η βία στην οικογένεια παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Αρχικά θα θέλαμε να μας πείτε πού αποδίδετε αυτές τις συμπεριφορές;
Είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ένα μικρό ποσοστό του πραγματικού προβλήματος εφόσον πολλά περιστατικά δεν καταγγέλλονται, δεν φθάνουν ποτέ σε υπηρεσίες για βοήθεια, δεν αναγνωρίζεται η βία από τα ίδια τα θύματα ή και κάποιες φορές αυτή δεν μπορεί να εντοπιστεί και να αξιολογηθεί ορθά από επαγγελματίες.
Ωστόσο, όσο περισσότερο αποκαλύπτεις στην κοινωνία τη βία στην οικογένεια τόσο περισσότερο κινητοποιείς άτομα για να μιλήσουν γι’ αυτό, απενεχοποιώντας τα θύματα, ενεργοποιώντας τα να μιλήσουν και αποδίδοντας παράλληλα την πλήρη ευθύνη στα άτομα που ασκούν τη βία.
Καταπέλτη αποτελεί το δίχτυ ασφάλειας που η ίδια η κοινωνία και η πολιτεία οφείλουν να δημιουργήσουν μέσα από τη θεσμοθέτηση ενός ισχυρού νομοθετικού πλαισίου, στοχευμένων και επιστημονικά πλαισιωμένων υπηρεσιών στήριξης, προστασίας και ασφάλειας, εξειδίκευσης των επαγγελματιών πρώτης γραμμής (ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, αστυνομίας, νομικών, εισαγγελείς, επαγγελματίες της πρόνοιας, εκπαιδευτικούς κ.λπ.) καθώς και αποτρεπτικές και παραδειγματικές ποινές για τους δράστες.
Πλήθος παραγόντων, αλληλοεπιδρούν συμβάλλοντας στη δημιουργία συνθηκών βίας στην οικογένεια, ωστόσο ως βασική αιτία και κοινό χαρακτηριστικό των δραστών φαίνεται να είναι η ανάγκη για έλεγχο και εξουσία ως ένδειξη ανωτερότητας και υπεροχής.
Ο Δράστης με τη Φυσική του Δύναμη γίνεται σημείο υπεροχής και κυριαρχίας. Νομιζόμενος ότι έχει το δικαίωμα να αποφασίζει και να επιβάλλει. Αισθάνεται τη σύντροφο υποδεέστερη και κτήμα του.
Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή πού αποδίδουμε τη βία στην οικογένεια γιατί αυτή η απόδοση δημιουργεί αντιλήψεις, κατασκευάζει συνειδήσεις, συμπεριφορές αλλά και τη στόχευση που θα πρέπει να έχει ο σχεδιασμός της κοινωνικής πολιτικής. Οι καταχρήσεις, η ψυχική πάθηση, οικονομικές και επαγγελματικές δυσκολίες, παιδικά βιώματα κ.λπ. αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση της συχνότητας, της σφοδρότητας και της επικινδυνότητας της βίας. Πολύ συχνά αυτά χρησιμοποιούνται από τους δράστες για να δικαιολογήσουν την κακοποιητική συμπεριφορά τους αλλά και από τους δικηγόρους τους για μετρίαση της ποινής τους.
Ποια είναι τα στατιστικά στοιχεία σε σχέση με τη Βία στην Οικογένεια; (αριθμός θυμάτων, φύλο, ενήλικες-ανήλικοι, μορφές βίας κ.ά)
Ο Σύνδεσμος για τη Βία στην Οικογένεια διαχειρίζεται περίπου 3.000 περιπτώσεις τον χρόνο μέσα από τα παρεχόμενα προγράμματα και υπηρεσίες του, την Εθνική Γραμμή Βοήθειας 1440, τη Γραμμή Βοήθειας 99 98 4042, live chat, Συμβουλευτική, Κοινωνική Στήριξη και Χώρους Φιλοξενίας.
Κατά συντριπτική πλειοψηφία που ξεπερνά το 87%, τα θύματα είναι γυναίκες και παιδιά.
Κατά μέσο όρο από 40-55 ετών είναι συνήθως οι περισσότερες κλήσεις. Αυτό καταδεικνύει ότι χρειάζεται κυρίως 5-10 χρόνια το λιγότερο για να αναφέρεις την κακοποίηση που δέχεσαι. Οι περισσότερες καταγγελίες αφορούν ψυχολογική, λεκτική, οικονομική και σωματική βία από νυν και πρώην συζύγους και συντρόφους. Η σεξουαλική βία αναφέρεται λιγότερο εφόσον είναι και η πιο δύσκολη μορφή στην αναγνώρισή της από τις ίδιες τις γυναίκες. Οι περισσότερες γυναίκες αναφέρουν συνήθως συνδυασμό μορφών κακοποίησης. Το μεγαλύτερο ποσοστό των θυμάτων έχουν παιδιά που παρακολουθούν, εμπλέκονται, ακούνε, βλέπουν τις επιπτώσεις ή και που τα ίδια δέχονται άμεσα κακοποίηση.
Αντίστοιχα στους χώρους φιλοξενίας το μεγαλύτερο ποσοστό των δραστών που κρίνονται επικίνδυνοι για τη ζωή των γυναικών και των ανήλικων παιδιών τους είναι Κύπριοι.
Δεν φαίνεται να υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση στην εργασιακή και κοινωνική κατάσταση των γυναικών, ενώ πολύ σημαντικό αποτελεί το γεγονός ότι ο μέσος χρόνος διάρκειας της κακοποίησης κυμαίνεται από 5-10 χρόνια.
ΘΥΜΑΤΑ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΣΤΡΩΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Ποιο είναι το προφίλ των γυναικών-θυμάτων βίας; (οποιασδήποτε μορφής)
Τόσο τα θύματα όσο και οι δράστες προέρχονται από όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, ανεξαρτήτου ηλικίας, μορφωτικού επιπέδου, θρησκεύματος κ.λπ.. Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να σκιαγραφήσει το ψυχολογικό- κοινωνικό και πολιτισμικό προφίλ των επιζωσών γυναικών.
Για την καλύτερη κατανόηση των στοιχείων εκείνων που αυξάνουν τις πιθανότητες οι γυναίκες να θυματοποιηθούν σε μια κακοποιητική σχέση θα πρέπει να λάβουμε υπόψη κάποιες συγκεκριμένες μεταβλητές και όχι στοιχεία που αφορούν τη προσωπικότητα των γυναικών. Οι μεταβλητές αυτές σχετίζονται με τη δυναμική των δυο φύλων και βασίζονται στην εξάρτηση των γυναικών από τους συζύγους τους, τις επιπτώσεις της κακοποίησης, η εκτίμηση που έχουν οι ίδιες οι γυναίκες για τον εαυτό τους, οι στερεοτυπικές αντιλήψεις, τα παραδοσιακά – πατριαρχικά βιώματα και πρότυπα, η ευθύνη που αισθάνονται για τις βίαιες πράξεις των συζύγων τους, βιώματα παιδικής κακοποίησης. Η εσωτερίκευση των κοινωνικών – πολιτισμικών και πολιτικών μύθων για τον ρόλο των δυο φύλων, καθώς και οι επιπτώσεις που επιφέρει η κακοποίηση στις γυναίκες - θύματα συνδέονται άμεσα με τη συμπεριφορά και στάση των γυναικών απέναντι στην κακοποίησή τους. Πολλές από τις γυναίκες αυτές, οι οποίες λειτουργούν μέσα από αυτά τα χαρακτηριστικά παρουσιάζουν έντονες αντιδράσεις λόγω του στρες που τους προκαλούν οι οποίες πολλές φορές συνδέονται με ψυχοσωματικά συμπτώματα και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
Πόσο εύκολο είναι για μια γυναίκα να λύσει τη σιωπή της και να καταγγείλει τη βία στην οικογένεια; Ποιοι παράγοντες είναι αποτρεπτικοί;
Η σχέση ασφάλειας και εμπιστοσύνης σύντομα μετακινείται από την οικειότητα στην απειλή, τον εκφοβισμό και την εκδίκηση. Στον κύκλο της κακοποίησης υπάρχουν περίοδοι κακοποίησης που προκαλούν φόβο, απομόνωση και απόγνωση αλλά και περίοδοι συμφιλίωσης που φέρνουν ανακούφιση και ελπίδα. Η εναλλαγή αυτή των περιόδων γνωστή ως αποσπασματική ενδυνάμωση μειώνουν την ικανότητα των γυναικών – θυμάτων για να λάβουν αποφάσεις. Η κακοποίηση ωστόσο των γυναικών αποτελεί ένα έγκλημα που ελάχιστα κοινολογείται ενώ οι επιζώσες γυναίκες αντιμετωπίζουν πολλές και αλληλένδετες ανάγκες που ποικίλλουν και αλληλοεπιδρούν με διάφορους άλλους παράγοντες ανάμεσα στους οποίους τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, τους διαθέσιμους πόρους και τα υποστηρικτικά δίκτυα, την προηγούμενη εμπειρία σε βίαια περιστατικά, τη μορφή βίας και τις απειλές που δέχονται από τον δράστη, τις επιπτώσεις της κακοποίησης καθώς και την αναζήτηση ή πρόσβασή τους σε υπηρεσίες υποστήριξης. Ο δράστης χρησιμοποιεί τον εξαναγκασμό και τις απειλές.
Απειλεί ή και πραγματοποιεί ενέργειες που βλάπτουν τη σύντροφό του, την απειλεί ότι θα την εγκαταλείψει και ότι ο ίδιος θα αυτοκτονήσει, την απειλεί ακόμη ότι θα την καταγγείλει στην πρόνοια και θα χάσει τη κηδεμονία των παιδιών, την εξαναγκάζει σε ενέργειες που επιφέρουν την πτώση της σε όλους τους τομείς. Χρησιμοποιεί τον εκφοβισμό κάνοντας τη σύντροφό του να φοβάται, χρησιμοποιεί χειρονομίες, καταστρέφει αντικείμενα καθώς και σημαντικά πράγματα για την ίδια, κακοποιεί το κατοικίδιο και κάποιες φορές επιδεικνύει όπλο για εκφοβισμό. Χρησιμοποιεί ακόμη την απομόνωση της γυναίκας ελέγχοντας τι βλέπει, που πηγαίνει, την περιορίζει στο σπίτι και την απομακρύνει από το εξωτερικό περιβάλλον. Στρατηγικά δημιουργεί την αποτροπή της συντρόφου του να εργαστεί ή και να διακόψει την εργασία της. Αυτό ενισχύει την οικονομική εξάρτησή της από τον ίδιο και κλειδώνει την πρόσβασή της σε οικογενειακούς λογαριασμούς.
Η γυναίκα μέσα σε όλα αυτά, φοβάται για εκδίκηση, ντρέπεται – απομονώνεται, αισθάνεται αβοήθητη, ότι δεν θα γίνει πιστευτή, δικαιολογεί καμιά φορά τη βία ή και την ελαχιστοποιεί, άλλες φορές ελπίζει για την αλλαγή αλλά όταν αποφασίζει να φύγει, να πάρει διαζύγιο, να αντισταθεί τα πράγματα τίθενται σε κίνδυνο. Όλα αυτά και σε συνάρτηση με την οικονομική και στεγαστική εξάρτηση, την έλλειψη δικτύου υποστήριξης αποτελούν τις σημαντικότερες συνιστώσες που οι γυναίκες δεν μιλούν ή και επιστρέφουν στην κακοποιητική σχέση. Παρόλο που μεγάλος αριθμός επιζωσών γυναικών δεν αναφέρουν την κακοποίηση που δέχονται, υπάρχει και ένας σημαντικός αριθμός γυναικών που αναζητούν βοήθεια συχνά όμως επιστρέφουν στον κακοποιητικό τους σύντροφο λόγω των επιπτώσεων της θυματοποίησής τους αλλά και λόγω της έλλειψης σχεδιασμού πρακτικών μακροχρόνιας παρέμβασης και στήριξης.
ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΓΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ
Ποιο μήνυμα θέλετε να στείλετε στη νέα κυβέρνηση σε ό,τι αφορά το θέμα της Ισότητας, της καταπολέμησης των διακρίσεων και της προάσπισης των δικαιωμάτων των γυναικών;
Πολιτική βούληση και θεσμοθέτηση κατάλληλου οικονομικού προϋπολογισμού στη βάση του φύλου για να αναπτυχθούν ουσιαστικές και αποτελεσματικές δράσεις και πολιτικές για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας.
Ουσιαστική ανάληψη της ευθύνης από το κράτος στα ζητήματα αυτά, δημιουργία μηχανισμών αξιολόγησης και ελέγχου σε όλα τα προγράμματα που λειτουργούν στον τομέα.
Πολιτικό και επαγγελματικό θάρρος για να αλλάξουν όσες υπηρεσίες, Φορείς και Οργανισμοί λειτουργούν με τρόπο που εμποδίζουν την αυτονομία, αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση και ενδυνάμωση των γυναικών ενισχύοντας παράλληλα την εξάρτησή τους είτε από το κράτος είτε από τους ίδιους τους δράστες.
Πρώτιστο μέλημα θα πρέπει να είναι η επένδυση στην παιδεία για διαμόρφωση στάσεων και αντιλήψεων μέσα από ένα διαφοροποιημένο δομημένο πρόγραμμα εκπαίδευσης, καθώς και η στελέχωση των σχολείων από τη Δημοτική Εκπαίδευση με επαγγελματίες σχολικούς κοινωνικούς λειτουργούς για δημιουργία προγραμμάτων πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης – εκτίμησης και παρέμβασης.
Η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να αφουγκραστεί τις απαιτήσεις των καιρών και να δημιουργήσει αντίστοιχο υπουργείο για θέματα Ισότητας, έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας για να υπάρχει ο κατάλληλος συγκεντρωτισμός και όχι αποσπασματικές και διάσπαρτες ενέργειες και δράσεις οι οποίες εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να επιφέρουν δεσμεύσεις.
Η 8η Μαρτίου είναι μέρα μνήμης και τιμής στους αγώνες που δόθηκαν για τα δικαιώματα των γυναικών. Σε ποια γυναίκα/γυναίκες θα αφιερώνατε τη μέρα αυτή και γιατί;
Την 8η Μαρτίου την αφιερώνω σε όλες τις γυναίκες επαγγελματίες της πρώτης γραμμής που υπηρετούν με σεβασμό, ηθική, θάρρος και πάθος όλα τα θύματα βίας προασπίζοντας τα δικαιώματα των θυμάτων, προστατεύοντας τη ζωή των ιδίων και των παιδιών τους και ενδυναμώνοντας τα για να πάρουν πίσω τη ζωή που τους λεηλάτησαν.
Γυναίκα με μια λέξη…
Άνθρωπος
WhoisWho
Η Άντρη Ανδρονίκου είναι διδάκτωρ του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στο γνωστικό αντικείμενο της ενδοοικογενειακής βίας, με μεταπτυχιακές σπουδές στο φύλο. Έχει λάβει από τον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας βραβείο Αριστείας Επιστημονικής Έρευνας Δημοσίευσης. Έχει πλούσιο συγγραφικό και ερευνητικό έργο σε Διεθνή περιοδικά και συνέδρια, έκδοση βιβλίων για τη βία κατά γυναικών και παιδιών και έχει στο ενεργητικό της τον επιστημονικό σχεδιασμό και συντονισμό πολυάριθμων Εθνικών και Ευρωπαϊκών έργων για την ισότητα των φύλων και τη βία κατά γυναικών και παιδιών. Είναι πιστοποιημένη σύμβουλος τοξικοεξαρτήσεων, επαγγελματικού προσανατολισμού, πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια επαγγελματικής κατάρτισης της Αρχής Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού και της Αστυνομικής Ακαδημίας Κύπρου. Έχει εργαστεί για 17 χρόνια ως ακαδημαϊκός στο Τμήμα Ψυχολογίας και Κοινωνικής Εργασίας του Πανεπιστημίου Frederick, στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας και στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας. Από το 2019 κατέχει τη θέση της επιστημονικής διευθύντριας του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια.
*ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΣΠΑΒΟ